Oleh Nik Abdul Rakib Bin Nik Hassan
Kali ini saya akan bicara tentang identiti
Melayu Patani. Orang Melayu Patani mempuyai identi Melayu seperti Melayu lain
di Alam Melayu.
Disini saya saya ambil sebahagian dari
tulisan Sdr Zawawi Pakda Ameen, pensyarah Pengajian Melayu, Prince of Songkla
University, Kampus Pattani, Thailand berkenaan dengan Identiti Melayu Patani
yang termuat dalam Tesis Sarjana beliau denga Tajuk “Identiti Melayu Patani :
Kajian Tetang Peranan Institutsi Pondok Di Wilayah Pattani”di Universiti
Malaya, Kuala Lumpur.
Teras Identiti Melayu
Tulisan Sdr Zawawi Pakda Ameen adalah seperti
berikut :-
Identiti Melayu Patani berbeza dengan identiti
nasional (Siam). Apabila identiti kelompok minoriti bertembung dengan identiti
kelompok majoriti, akan menyebabkan masalah (Wirth 1945; Suthasat, A. 1986).
Penduduk Melayu terpaksa bertindak pragmatik untuk kelangsungan dan dapat hidup
bersama dengan kelompok majoriti. Pihak kerajaan pula memberi kewarganegaraan
kepada semua rakyatnya termasuk penduduk Melayu. Oleh itu secara rasminya
penduduk Melayu berbangsa dan warganegara Thai. Untuk mengkhususkan lagi,
dipanggil “Thai Muslim” bagi rakyatnya yang beragama Islam termasuk juga orang
Melayu.
Di sini dapat melihat bahawa disebalik
penghormatan yang diberi kepada rakyatnya, kerajaan juga telah menjalankan
dasar asimilasi untuk mengintegrasikan rakyatnya. Di samping mengamalkan
identiti Melayu, penduduk Melayu juga terpaksa menerima tanggapan kelompok
majoriti supaya dapat meneruskan kelangsungan.
Sejarah adalah salah satu identiti Melayu.
Bagaimanapun penduduk Melayu tidak boleh berpegang kepada sejarah dengan
sepenuhnya kerana tidak sesuai dengan beberapa situasi. Kebanyakan penduduk
pula tidak mengetahui tentang sejarah sendiri, mereka lebih mengetahui sejarah
Thailand kerana dipelajari sejak sekolah rendah lagi.
Oleh itu penduduk Melayu lebih pragmatik
mengamalkan identiti agama. Pondok di wilayah Pattani adalah institusi yang
amat berperanan dalam mengajar ilmu agama. Kitab Jawi yang merupakan buku agama
karangan ulama Patani dan ulama Nusantara menjadi pelindung identiti Melayu.
Selain kitab Jawi, kitab Arab juga dibacakan oleh tuan guru dan dihuraikan
dengan bahasa Melayu.
Patani mempunyai banyak peninggalan sejarah
seperti masjid Telok Manok, masjid Kresek, masjid Raja Cabang Tiga, masjid
Tanjung Datuk, masjid Selindung Bayu, masjid Kampung Aur, masjid Raja Legeh,
makam-makam raja, makam para ulama, makam pejuang dan sebagainya. Kesemua
tempat-tempat bersejarah ini berkaitan dengan agama. Pengajian agama di
institusi pondok telah mengajar mereka tentang nilai tempat-tempat tersebut.
Kesedaran terhadap sejarah juga akan wujud apabila mereka melihat atau memikir
tentang tempat-tempat itu. Oleh itu secara tidak langsung sejarah diwujud
menerusi pondok. Imej sejarah wujud disekitar pondok seperti rajah berikut ini:
Rajah menunjukkan kewujudan imej sejarah menerusi pondok
Rajah di atas menunjukkan bahawa bahasa, kitab Jawi, makam-makam, masjid-masjid lama, ulama dan adat merupakan imej sejarah yang wujud melalui institusi pondok. Uutuk memperjelaskan lagi, pengkaji akan menghurai seperti berikut:
1. Bahasa Melayu adalah bahasa pengantar yang
digunakan di institusi pondok. Bahasa Melayu juga merupakan bahasa yang
digunakan oleh nenek moyang penduduk Melayu di Patani secara terun temurun.
Oleh itu apabila mereka menuntut ilmu di institusi pondok dan dapat belajar
dengan bahasa Melayu, mereka juga akan ingat tentang bahasa Melayu pada masa
silam. Semua perkara yang ada kaitan dengan bahasa Melayu seperti kitab Jawi,
ulama dan sebagainya akan wujud dalam fikiran mereka. Contohnya seorang pelajar
dari Bangkok yang tidak boleh bertutur bahasa Melayu, apabila dia belajar di
institusi pondok di Pattani dan di samping itu juga dapat belajar bahasa
Melayu, tentu akan menimbul soalan tentang diri sendiri bahawa dari manakah
berasal dan kenapakah nenek di Bangkok juga boleh bercakap bahasa Melayu.
2. Kitab Jawi dan para ulama. Kitab Jawi
merupakan karya ulama masa silam. Pembelajaran di institusi pondok tidak boleh
diasingkan dengan kitab Jawi dan ulama. Oleh itu kitab Jawi di institusi pondok
telah mengingatkan masa lampau mengenai tempoh yang dihasilkannya oleh ulama.
Seterusnya akan merangsangkan untuk mengetahui peranan ulama pengarang kitab
tersebut.
3. Makam-makam bersejarah dan masjid-masjid
lama merupakan khazanah yang kini dapat dilihat di Patani. Tempat-tempat ini
mempunyai hubungkait dengan agama. Seseorang yang belajar agama akan menghargai
dan meneliti tempat-tempat bersejarah lebih daripada orang yang belajar di
sekolah sekular. Walaupun secara tidak langsung institusi pondok tidak mengajar
tentang tempat-tempat bersejarah, namun begitu institusi pondok telah
merangsangkan untuk mengetahui lebih lanjut mengenai tempat bersejarah.
4. Adat istiadat juga merupakan upacara yang
dilakukan oleh nenek moyang penduduk Melayu Patani. Institusi pondok memainkan
peranan penting untuk mengekalkan adat istiadat yang tidak bercanggah dengan
syarak. Tuan guru dan pelajarnya mengambil bahagian penting dalam majlis
tahlil, maulidur rasul, solat jenazah, perkahwinan dan sebagainya. Oleh itu
adat telah mengingatkan sejarah dan institutsi pondok berperanan untuk mengekal
dan menyebarnya.
Rujukan
Mohd Aris Haji Othman (1983). The Dynamics of
Malay Identity. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Suthasat, A. (1986). Phanha Karn Muang Suan Phumipark Lae Chon Klumnoy. (Masalah Politik Tempatan dan Klompak Etnik Minoriti). Bangkok : Sukhothaithammathirach University.
Wan Abdul Kadir (1993). Perubahan Budaya
Melayu. Kota Bharu dan Petaling Jaya : Masfami Enterprise.
Wirth, Louis (1945). “The Problem of Minority
Groups” dalam R. Linton (ed.). The Science of Man in the World Crisis. 347-372.
New York: Columbia University Press.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan