นักการศาสนาจากปาตานีในประเทศมาเลเซีย

โดยนิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ในหัวข้อเรื่องชื่อว่า นักการศาสนาจากปาตานีในประเทศมาเลเซีย เป็นหัวข้อที่ผู้เขียนนำมาจากหนังสือประวัติศาสตร์ปัตตานี ที่เขียนโดย คุณอาหมัด ฟัตฮี อัลฟาตานี และผู้เขียนได้แปลขึ้น โดยมีมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี เป็นเจ้าของโครงการแปลหนังสือวิชาการ  โดยผู้เขียนได้นำเรื่องที่คุณอาหมัด ฟัตฮี อัลฟาตานี ได้เขียนขึ้นเกี่ยวกับนักการศาสนาที่เป็นชาวปาตานีในมาเลเซีย

แต่ที่แน่ชัดที่สุดในบรรดาผู้อพยพมาจากปาตานี หรือ สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ไปยังประเทศมาเลเซียเหล่านี้คือ  บรรดานักการศาสนา ไม่เหมือนผู้อพยพที่ไม่ใช่นักการศาสนา  ส่วนใหญ่จะหายไปภายหลังจากการสูญหายไปของตัวเขาหรือบทบาทของเขา ชื่อนักการศาสนาเหล่านี้ยังคงอยู่ตลอดสมัยด้วยปัจจัยหลายอย่าง ที่สำคัญเพราะเขาได้ทิ้งงานเขียนและศิษย์ที่สืบทอดแนวคิดของเขาภายหลังเขาตายไปแล้ว

เช่นในรัฐตรังกานู มีนักการศาสนาชาวปาตานีรุ่นแรกที่ค้นพบได้ว่าอพยพไปยังรัฐตรังกานูดารุลอีมานแห่งนี้ คือ เชค อับดุลกาเดร์ บูกิต บายัส (Sheikh Abdul Kadir Bukit Bayas) เชื่อว่าเขามารัฐตรังกานูราวต้นศตวรรษที่ 19 เสียอีก เพราะความปราดเปรื่องของเขา เขาถึงถูกแต่งตั้งให้เป็นครูสอนศาสนาในพระราชวัง  พร้อมเป็นมุฟตี หรือผู้นำฝ่ายศาสนาแห่งรัฐตรังกานู  โดยสุลต่านโอมาร์  (ค.ศ. 1839 – 1876)  ภายหลังจากเขายังมีโต๊ะเชคดูยง, ตวนฮาซัน  เบอซุท  และตวนฮัจญีฮุเซ็น  บ้านกำปงลาปู  พร้อมบุตรของเขาที่ชื่อโต๊ะครูฮัจญีมูฮัมหมัด  พวกเขาทั้งหมดล้วนเป็นนักการศาสนาที่มีชื่อเสียงของรัฐตรังกานูในศตวรรษที่  19  (ยกเว้น  2  คนหลังที่มีชีวิตอยู่จนถึงต้นศตวรรษที่  20)  ได้สร้างลูกศิษย์จำนวนมาก  งานเขียนในรูปของตำราศาสนา  พร้อมมีความเสียสละไม่น้อยในด้านการดำรงอยู่ของหลักการศรัทธาและจิตวิญญาณของประชาชนรัฐตรังกานู

ส่วนในรัฐเคดะห์นั้น  นักการศาสนาจากปาตานี หรือ สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่มีชื่อเสียงมาก  คือ  โต๊ะเชคยารุม  เขาดั้งเดิมมาจากบ้านบันดัง  บาดัง, ปัตตานีได้อพยพไปยังรัฐเคดะห์  ตอนปลายศตวรรษที่  19  ด้วยการเปิดปอเนาะที่เดอร์ฆา  (ถนนลังฆาร์)  ชื่อที่แท้จริงของเขาคือฮัจญีวันอิดริส  บินฮัจญีวันยามาล  แต่ที่ได้ชื่อว่า  เชคยารุม  (เข็ม)  เพราะความแหลมคนของความคิด  และความรัดกุมของเขาเมื่อได้ถกปัญหา  ภายหลังจากเขาแล้วคือ  ฮัจญีอิสมาแอล  บิน  มุสตาฟา  (บิดาของโต๊ะครูฮัจญีฮุเซ็น  โต๊ะจิโดล), ปะจูฮิม  การเยาะมาตีและอื่น ๆ อีก  สำหรับที่รัฐสลังงอร์แล้ว  มีบันทึกชื่อ เชคคุลอิสลาม หรือผู้นำฝ่ายศาสนาคนหนึ่งที่รู้ว่ามาจากปาตานี  คือ  เต็งกูมาห์มุดซุห์ดี  บินเต็งกูอับดุลราห์มาน

ที่เซอเบอรังไปรในพื้นที่สุไหงดูวา  มีนักการศาสนาชาวปาตานีที่มีชื่อเสียงคนหนึ่งมาสอนและเปิดปอเนาะที่นั่น  เขาคือตวนมีนาล  หรือ  ชื่อจริงว่าฮัจญีไซนัลอาบีดิน  บินอาหมัด  หรือมูฮัมหมัด  ผู้เขียนตำราชื่อ  Kashf al-Lithan และ  Aqidat al Najin เล่มที่มีชื่อเสียงเหล่านั้น  เขาเสียชีวิตที่ปาดังลาลัง, สุไหงดูวา  วันเดือนปีนั้นข้าพเจ้ายังไม่ค้นพบ

สำหรับในรัฐกลันตัน  จำนวนผู้อพยพชาวปัตตานีไม่ว่าอยู่ในกลุ่มใดทั้งนักการศาสนาหรืออดีตผู้มีความเห็นต่าง  โดยเฉพาะอย่างยิ่งประชาชนมีเป็นจำนวนมาก  มีมากกว่าในบรรดารัฐอื่น ๆ การอพยพของประชาชนปาตานีไปยังรัฐกลันตันรวมทั้งครอบครัวเจ้าเมืองและบรรดาขุนนางทั้งหลาย

ความจริงเนื้อที่ไม่เพียงพอสำหรับการบันทึก  แม้ว่าเพียงครอบครัวที่มีชื่อเสียงในรัฐกลันตันปัจจุบันที่มีบรรพบุรุษมาจากปาตานี  ยังไม่ได้รวมถึงกลุ่มประชาชนทั่วไปเป็นที่แน่ชัดว่าใครก็ตามที่เป็นคนมลายูกลันตันในปัจจุบัน  พวกเขาจะพูดด้วยความรวดเร็วทันทีว่า  “แน่นอนข้าพเจ้ามีญาติพี่น้องที่ปาตานี”  ซึงชัดเจนที่สุดสำหรับพวกเขาที่อยู่ในอำเภอตุมปัต อำเภอปาเสมัส อำเภอตาเนาะห์  แมเราะ และอำเภอโกตาบารู รัฐกลันตัน

นอกจากการ  “อพยพ”  ไปยังบรรดารัฐต่างๆในแหลมมลายู  ประชาชนปาตานีมีจำนวนมากที่อพยพไปยังนครมักกะห์  และรัฐมลายูอื่น ๆ ในภูมิภาคมลายู  มีหลายครอบครัว  ชาวปาตตานีได้อพยพไปยัเมืองซัมบัสและเมืองปอนเตียนนักในจังหวัดกาลีมันตันตะวันตก  ไปยังหมู่เกาะเรียว  และฝั่งทะเลตะวันออกของสุมาตรา  แล้วยังมีที่ไปถึงบรูไนและอาเจะห์