จดหมายจากเจ้าเมืองจะนะ (อุมาร์ บินมูฮัมหมัด ตอฮา) ถึงนายฟรานซิส ไลต์ ผู้ว่าการรัฐปีนัง เรื่องข้าวสาร ฝิ่น คนงานชาวสยาม จดหมายฉบับปี 1787

โดย นายนิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

จดหมายจากเจ้าเมืองจะนะ (อุมาร์ บินมูฮัมหมัด ตอฮา) ถึงนายฟรานซิส ไลต์ ผู้ว่าการรัฐปีนัง เรื่องข้าวสาร ฝิ่น คนงานชาวสยาม จดหมายฉบับปี 1787

Surat Dari aja Chenak, Thailand kepada Francis Light, Gubernur Pulau Pinang berkaitan dengan Beras, Candu dan Budak-budak Siam. Surat pada tahun 1787

ตราของเจ้าเมืองจะนะ (อุมาร์ บินมูฮัมหมัด ตอฮา) 

Al-Mustahaqqah

Surat tulus ikhlas daripada beta Raja Cenak, sampai kepada sahabat beta Gurnador Pulau Pinang yang aqil lagi bijaksana.

Ahwal ambilan beta pada sahabat beta jenis dagangan, maka beta hendak bayar riyal. Sahabat beta kehendak beras, maka beta pun bercakap hendak hantar beras. Maka beta maklumkan pada ke bawah duli Yang Dipertuan Yang Maha Mulia, maka Yang Maha Mulia benarkan. Maka beta beli beras, himpun hendak hantar. Tiba-tiba duli baginda Yang Maha Mulia pinjam ambil beras itu, jadilah gendala.

Maka beta sudah beli pula beras lima koyan muat sebuah banting dan beras teman-teman sekoyan lebih-lebih sedikit beta hantar pergi. Minta sahabat beta terima ambil beras lima koyan itu jadi wasal beta. Jangan sahabat beta kecil hati kerana sudah lama sahabat beta maafkan sangat-sangat. Maka akan beras teman-teman itulah sahabat beta bayar harganya dengan harga lima puluh riyal seperti perjanjian sahabat beta dengan beta.

Maka itulah budak-budak siam sepuluh orang laki-laki perempuan kecil besar harga belian beta sepuluh orang itu tiga ratus riyal. Seperti harga belian itulah beta beri akan sahabat beta. Itupun jadi wasal beta minta sahabat beta terima ambil.

Syahadan beta minta opium dua peti pada sahabat beta dan kapas empat bandela. Sahabat beta serah beri mari opium dan kapas itu pada budak beta nama Sulaiman. Maka harga opium dan kapas itu beta pinta dengan harga belian, sahabat beta tentukan beri mari boleh beta bicarakan riyal hantar pergi akan sahabat beta dan kain pada (ta-da-nga/tudung?) hijau yang baik-baik dua kayu sahabat beta beri mari itu pun ditentukan harganya.

Maka akan kelelahan teman-teman beta mengantar itulah sahabat beta kirakan beri mana patutnya akan mereka itu supaya boleh beta suruh mengantar pula ke hadapan ini. Minta sahabat beta segerakan beri balik mari perahu serta teman-teman itu, boleh beta muat beras hantar pergi cukupkan sepuluh koyan itu.

Perbuat surat sebelas hari timbul bulan Syawal sanah 121 tahun-tahun zai. Tamat.

[Di belakang surat]

Raja Chenak 1787

Rice & Slaves

ตราของเจ้าเมืองจะนะ (อุมาร์ บินมูฮัมหมัด ตอฮา) 

อัล-มุสตาฮักเกาะฮ์ (สำคัญ)

จดหมายจริงใจจากข้าพเจ้า เจ้าเมืองจะนะ ถึงผู้ว่าการรัฐปีนัง ผู้เป็นเพื่อนของข้าพเจ้าผู้ฉลาดและเฉลียวฉลาด

ก่อนที่ข้าพเจ้าจะรับสินค้าจากเพื่อนของข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะจ่ายเงินเสียก่อน เพื่อนข้าพเจ้าอยากได้ข้าวสาร ข้าพเจ้าก็รับปากจะส่งข้าวสาร ข้าพเจ้าจึงกราบทูลฝ่าพระบาทแล้วทรงอนุญาต เลยซื้อข้าวสารมารวบรวมที่จะส่ง ทันใดนั้นพระองค์ก็ทรงยืมข้าวสารนั้น ก็เกิดปัญหา

ข้าพเจ้าซื้อข้าวสาร 5 โกยัน ( 1 โกยัน เท่ากับ 40 ปีโกล โดย 1 ปีโกล เท่ากับ 62.5 กิโลกรัม)  ส่วนข้าวสารของเพื่อนๆ จำนวน 1 โกยันกว่านิดๆ ก็ได้ส่งไป ขอให้เพื่อนของข้าพรับและขอให้เพื่อนของข้าพเจ้ารับช้าวสารจำนวน 5 โกยัน ที่ข้าพเจ้าจะต่อเนื่องต่อไป เพื่อนของข้าพเจ้าอย่าเพิ่งน้อยใจ เพราะช้าล้ามาก เพื่อนของข้าพเจ้าขออภัยจริงๆ นะ ดังนั้นด้วยข้าวสารของเพื่อนๆ เพื่อนของข้าพเจ้าจะจ่ายค่าข้าวสาร 50 เหรียญตามข้อตกลงระหว่างข้าพเจ้ากับข้าพเจ้า

ดังนั้นคนงานสยาม จำนวน 10 คน ผู้ชาย ผู้หญิงหญิงเล็ก ใหญ่ ข้าพเจ้าซื้อสิบคนในราคา 300 เหรียญ โดยราคาที่ข้าพเจ้าซื้อได้มอบให้เพื่อนของข้าพเจ้า นั้นเป็นเหตุผลที่ข้าพเจ้าขอให้เพื่อนของข้าพเจ้ายอมรับ

ข้าพเจ้าขอฝิ่นสองหีบและฝ้ายสี่มัดจากเพื่อนของข้าพเจ้า เพื่อนของข้าเจ้ามอบฝิ่นและฝ้ายแก่คนของข้าพเจ้าชื่อสุไลมาน ราคาฝิ่นกับฝ้ายข้าพเจ้าขอราคาซื้อจากเพื่อนข้าพเจ้า เลยตัดสินใจขอคุยเรื่องเงินที่จะส่งไปให้เพื่อนของข้าพเจ้าและผ้าสีเขียว 2 ไม้ เพื่อนของข้าพเจ้าได้กำหนดราคา

ดังนั้นความเหน็ดเหนื่อยของเพื่อนๆข้าพเจ้าในการส่งสินค้า ขอให้เพื่อนข้าพเจ้าคิดว่าควรให้ต่าตอบแทนจำนวนที่สมควร เผื่อว่าข้าพเจ้าจะสามารถสั่งให้ส่งสินค้าในโอกาสต่อไป ขอให้เพื่อนของข้าพเจ้าสั่งให้เรอพร้อมคนเดินทางกลับมา เพื่อจะสามารถส่งข้าวสารให้ครบ 10 โกยันต่อไป

ทำจดหมายนี้เสร็จเมื่อวันที่ 11 เดือนซาวัล ฮิจเราะห์ศักราช 121

[ด้านหลังของจดหมาย]

เจ้าเมือง 1787

ข้าวสารและทาส

Kredit: SOAS (School of Oriental and Africa Studies, University of London) & USM