สถาบันนูซันตาราศึกษา การเดินไปข้างหน้า

นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ในช่วงเดือนถือศีลอดที่ผ่านมา ผู้เขียนไปเดินทางไปกรุงเทพฯ เพื่อเดินทางเป็นเพื่อนของลูกชายที่เดินทางไปสอบวิชาต่างๆที่ลงทะเบียนเรียนสาขาวิชาการตลาด มหาวิทยาลัยรามคำแหง โดยในช่วงที่ผู้เขียนได้ไปกรุงเทพฯ ที่หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยรามคำแหง ก็คิดถึงตระกูลของผู้เขียน ซึ่งสายของผู้เขียน แทบจะเรียกได้ว่า ไม่มีสักคนในสายตระกูล ที่มีโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม หรือแม้แต่สถาบันปอเนาะที่การจัดตั้งค่อนข้างจะไม่ยุ่งยากมากนัก ถ้าเรามีความพร้อม ในสายตระกูลของผู้เขียนมีจำนวนหนึ่งที่มีการศึกษา มีศักยภาพ มีความพร้อม และเพื่อนฝูงผู้เขียน ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ก็มีความพร้อมทั้งวิชาการ และศักยภาพ ดังนั้นหลังจากที่ผู้เขียนและเพื่อนๆในมหาวิทยาลัยได้จัดตั้ง “ศูนย์นูซันตาราศึกษา” หรือ Nusantara Studies Center เป็นศูนย์ที่สังกัดคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี ก่อนที่ย้าย“ศูนย์นูซันตาราศึกษา” ออกจากคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มาสังกัดมูลนิธิหนึ่ง เพื่อรองรับตามกฎหมาย ซึ่งประธานมูลนิธินี้อยู่ระหว่างการจะกำเนินการเปลี่ยนชื่อมูลนิธิเพื่อความเหมาะสม 

และทาง“ศูนย์นูซันตาราศึกษา” จะดำเนินกิจกรรมในลักษณะของ “คลังสมอง” หรือ Think Tank ในการเผยแพร่บทความวิชาการ ข้อมูลวิชาการผ่านโซเชียลมีเดีย ไม่ว่า จะเป็นเฟสบุ๊ค บล็อกสปอต ยูทูบ ฯลฯ ทาง“ศูนย์นูซันตาราศึกษา”ได้สร้างเครือข่ายกับเพื่อนมิตรทั้งในประเทศไทย และต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็นมาเลเซีย อินโดเนเซีย บรูไน สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ ออสเตรเลีย ศรีลังกา อัฟริกาใต้ และเพื่อสร้างสถาบันทางการศึกษา ผู้เขียนจึงมีไอเดีย ณ ที่นั่งอ่านหนังสืออยู่ในหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยรามคำแหง ว่าน่าจะถึงเวลาที่จะต้องมีสถาบันทางการศึกษา เพื่อการพัฒนาการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ และมีความเห็นว่า นายอิสมาแอล หะยียูโซ๊ะ มีความเป็นผู้นำ และมีศักยภาพในการนำ “สถาบันนูซันตาราศึกษา” เดินไปข้างหน้า 

โดยเริ่มแรกผู้เขียนได้เริ่มทาบทามเพื่อนนักวิชาการต่างๆในประเทศมาเลเซีย อินโดเนเซีย บรูไน สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ เพื่อมาเป็นที่ปรึกษาทางวิชาการ โดยใช้เกณฑ์นักวิชาการที่มีการศึกษาระดับปริญญาเอก หรือ มีตำแหน่งวิชาการในระดับผู้ช่วยศาสตราจารย์ และจากที่ทาบทามทั้งหมด ปรากฏว่า ทุกคนยินดีให้การสนับสนุน และบางคนเริ่มให้คำปรึกษา บางคนจบปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยซอร์บอนน์ ประเทศฝรั่งเศส และบางคนจบปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด สหรัฐ และผู้เขียนเห็นว่า สมควรที่จะนำรูปแบบการจัดการศึกษาของสถาบันต่างๆมาใช้ เช่น สถาบันพระปกเกล้า และ ผู้เขียนมีความประทับใจกับกิจกรรมของสถาบันทางธุรกิจหนึ่งที่จัดกิจกรรม เดอะบอสส์ เป็นการรวมสร้างเครือข่ายนักธุรกิจ  กิจกรรมเดอะบอสส์ จัดดำเนินการโดย สถาบันการบริหารและจิตวิทยา หรือ Management & Psychology Institute (MPI) 

ในการนี้ผู้เขียนขอนำเรื่องราวของ Management & Psychology Institute (MPI) ซึ่งสถาบันนี้จัดตั้งโดย "ศ.ดร.หลุย จำปาเทศ" ต่อมาบุตรสาว "ดร. มิชิตา จำปาเทศ รอดสุทธิ" ก็เข้ามาสานต่อธุรกิจจึงถือเป็นเจนเนอเรชั่นที่สอง

และเป็นเพราะดร. มิชิตา จำปาเทศ รอดสุทธิ ต้องการเดินบนเส้นทางสายธรรม เลยได้ฝากฝัง Management & Psychology Institute (MPI) ไว้ให้อยู่ภายใต้การดูแลของ "ดร.วิสุทธิ วิทยฐานกรณ์" ที่ปัจจุบันดำรงตำแหน่งประธานกรรมการ กับ "พิเชษฐ์ เวชสุภาพร" ซึ่งดำรงตำแหน่งประธานกรรมการฝ่ายวิชาการของสถาบัน

Management & Psychology Institute (MPI) ในวิสัยทัศน์เจนเนอเรชั่นที่ 3

ดร.วิสุทธิ กล่าวว่าจากนี้ไป Management & Psychology Institute (MPI) จะมีการบริหารจัดการในรูปแบบของ Committee คือมีคณะกรรมการซึ่งประกอบไปด้วยนักธุรกิจที่ล้วนจบหลักสูตร The Boss เป็นลูกศิษย์ของ ดร.หลุยส์ จำปาเทศ ตลอดจนนักวิชาการที่มีชื่อเสียง

"พวกเราตกลงกันว่าจะยังรักษา และคงไว้ซึ่งปรัชญาของ Management & Psychology Institute (MPI)  ที่ว่าด้วยการเพิ่มคุณค่าของคน และองค์กร ให้สามารถพัฒนาได้อย่างยั่งยืน แต่สิ่งที่ต้องการจะมุ่งเน้นให้มีความชัดเจนยิ่งขึ้นก็คือ คุณธรรมและจริยธรรมของนักธุรกิจ เนื่องจากเห็นว่ามีความจำเป็นต่อบ้านเมือง ต่อโลกใบนี้ และต่อธุรกิจเอง"

นักธุรกิจไม่ควรนำผลประโยชน์สูงสุดเป็นตัวตั้งในการดำเนินธุรกิจ แต่ควรตระหนักถึงการสร้างประโยชน์ต่อสังคมต่อส่วนรวม

นอกจากนั้น ยังจะมีการปรับสัดส่วนของการเรียนการสอน โดยไม่มุ่งสอนในตำราทว่าจะมีนักธุรกิจที่มากประสบการณ์มาช่วยชี้แนะแนวทางมากขึ้น อย่างไรก็ตามยังจะมีการคงความเข้มข้นในเชิงวิชาการเช่นเดิม

One Stop Service คือเป้าหมายใหญ่ของ Management & Psychology Institute (MPI)

ความหมายก็คือ การเป็นที่พึ่งพาของนักธุรกิจและธุรกิจได้ในทุกๆ เรื่อง ไม่ว่าจะเป็นความรู้ ความร่วมมือ เงินทุน ฯลฯ ซึ่งดร.วิสุทธิบอกว่าภายในเวลา 5-7 ปีจากนี้จะต้องทำเรื่องนี้ให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมให้ได้

วิธีการก็คือ การนำ Management & Psychology Institute (MPI)  เข้าตลาดหลักทรัพย์ รวมถึงการขยายงานเพื่อยกระดับ 'สถาบัน' สู่ความเป็น 'มหาวิทยาลัยอย่างเต็มรูปแบบ

ทั้งนี้ทั้งนั้นในเวลานี้เอง Management & Psychology Institute (MPI)  ก็ไม่ได้ยืนอยู่โดดๆ เพียงลำพัง

"หลักสูตร The Boss ที่มีชื่อเสียงของ Management & Psychology Institute (MPI)  นั้นปัจจุบันมีลูกศิษย์ที่เป็นผู้ประกอบการและผู้บริหารระดับสูงขององค์กรต่างๆ ทั่วประเทศไทยมากกว่า 4,000 คน ตัวของผมเองเป็นลูกศิษย์รุ่นแรกๆ และเป็นผู้ก่อตั้งสมาคม รวมถึงมูลนิธิ The Boss ด้วย ดังนั้นเมื่อพูดถึง The Boss จึงหมายถึง 3 องค์กร นั่นคือ MPI ,สมาคม และมูลนิธิ ซึ่งเปรียบเป็นฐานที่แข็งแกร่ง"

ส่วนบทบาทขององค์กรทั้งสามยังได้ครอบคลุมถึงปรัชญาของ The Boss ที่ว่า สร้างสรรค์สังคม(มูลนิธิเป็นผู้รับผิดชอบ) สั่งสมวิชาการ (MPIเป็นผู้รับผิดชอบ) และประสานประโยชน์ (สมาคมเป็นผู้รับผิดชอบ)

โดยในเดือนตุลาคมที่จะถึงนี้ ดร.วิสุทธิ บอกว่าจะมีการจัดงาน Home Coming Day เพื่อเป็นการเชื่อมโยงสานสัมพันธ์ คณาจารย์ มวลสมาชิก และศิษย์เก่าของMPI ให้มาร่วมกันผนึกกำลังในการสร้างสรรค์สังคม

อย่างไรก็ดี ดร.วิสุทธิบอกว่า เมื่อทุกๆ เรื่องบรรลุเป้าหมายแล้ว เขาก็จะวางมือแล้วส่งต่อให้เจนเนอเรชั่นที่ 4 ต่อไป

สำหรับ พิเชษฐ์ ในฐานะที่ต้องดูแลงานด้านวิชาการ ซึ่งชีวิตจริงของเขาเป็นนักธุรกิจหาได้เป็นนักวิชาการแต่อย่างไรได้กล่าวว่า หลักสูตรการเรียนการสอนของ MPI จากนี้จะอยู่ภายใต้หลักการ 3 ข้อ ได้แก่

1. Customer Centric หรือการมีลูกค้าเป็นศูนย์กลาง

"เราจะดีไซน์หลักสูตรตามจริตของผู้เรียน ถ้าเป็นผู้บริหารระดับสูงต้องเป็นเรื่องของมุมมองวิสัยทัศน์ ถ้าเป็นระดับผู้จัดการต้องเป็นเรื่องของความรู้และวิธีปฏิบัติให้มากขึ้น และพอลงลึกไปถึงระดับหัวหน้างานเราก็จะสอนการปฏิบัติการจริงๆ"

2. Up to date หรือมีความทันยุคทันสมัย

3. Implementation หรือต้องนำไปใช้ได้จริง

พิเชษฐ์ บอกว่า ส่วนตัวของเขานั้น ทุกหลักสูตรของ MPI ไม่ว่าจะเป็นThe Boss ,The Manager ฯลฯ สามารถตอบโจทย์ในการดำเนินธุรกิจให้กับผู้เรียนได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้เป็นเพราะวิสัยทัศน์ที่ยาวไกลของดร.หลุย ยกตัวอย่างเช่น เมื่อ 25 ปีก่อนหลักสูตร The Boss ได้สอนเขาถึงเรื่องของความยั่งยืน หรือ Sustainability ทั้งที่ประเทศไทยเพิ่งมาได้ยินเรื่องนี้กันถี่ๆ เมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมานี้ เป็นต้น

"สัญลักษณ์ของหลักสูตร The Boss ก็คือนกอินทรี ซึ่งมีจุดเด่น 3 ข้อ นั่นคือ วิสัยทัศน์กว้างไกล ใฝ่บินสูง และจูงใจคน "

และแน่นอนด้วย 32 วิชาที่บรรจุหลักสูตร The Boss สามารถทำให้ลูกศิษย์เป็นนกอินทรีได้ทุกคน

MPI เตรียมความพร้อมอะไรเกี่ยวกับ AEC แล้วบ้าง?

"เป็นคำถามที่ถูกถามอยู่เสมอ ซึ่งที่เราได้ทำไปแล้วก็คือ การจัดสัมมนาหัวข้อ Perspective on AEC เพื่อให้ความรู้ วิสัยทัศน์ และทิศทางของ AEC กับนักธุรกิจ เราได้เติมความรู้เกี่ยวกับ AEC ลงในหลักสูตรการเรียนการสอน และได้มีการจัดโครงการ Learn on the road นำนักธุรกิจศึกษาเส้นทางการทำธุรกิจยังสถานที่จริงบนเส้นทางเมืองคุนหมิงสู่กรุงเทพ"

เมื่ออัลกุรอ่านจากประเทศในอัฟริกา เดินทางมาสู่บ้านนูซันตารา

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ในเดือนถือศีลอดที่กำลังเริ่มต้น ผู้เขียนต้องเดินทางไปเป็นเพื่อนลูกชายที่กำลังจะสอบในสาขาวิชาการตลาด ของมหาวิทยาลัยรามคำแหง และในช่วงที่สอบเสร็จก่อนกลับบ้านหนึ่ง ได้แวะไปยังชุมชนมุสลิมที่ปากลัด พระประแดง สมุทรปราการ โดยติดต่อประสานกับคุณสมเดช หรือคุณอับดุลกาเดร์ มัสแหละ และทางคุณอับดุลกาเดร์ มัสแหละ ได้เขียนลงเฟสบุ๊ค ซึ่งมีข้อความดังต่อนี้

ช่วงกำลังสับสนอลหมาน...กับอัลกุรอ่านเขียนด้วยมือ...

ช่วงที่ต้องย้ายที่อยู่แบบด่วนจี๋ไปอยู่ที่คลองสวน บอกตรงๆว่าเป็นเหตุการณ์ที่แทบตั้งตัวไม่ได้ เจอบททดสอบทั้งความเป็นอยู่ ทั้งเรื่อง "เฆบ" เรียกว่าเซแทบเอาไม่อยู่...ช่วงนั้นผมได้รับคำแนะนำชี้แนะ จากผู้รู้ให้อามัล โดยอ่านโองการอัลกุรอ่าน ซูเราะฮ์ที่ยาวไม่น้อย ต้องทำหลังละหมาดใดละหมาดหนึ่ง 41 วัน ผมจึงเลือกหลังละหมาดอีชาอฺ หากขาดวันใด จะต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่...โห้ งานหนักเลย ที่แรกก็ไม่คิดจะทำได้ แต่ด้วยชีวิตที่เจอมรสุมทุกอย่างแบบพร้อมๆกัน จึงตั้งเจตนาว่าต้องทำ...โดยเรื่มต้นวันที่ 1 ชะอฺบาน ตั้งใจให้จบในสิบวันแรกของรอมะฎอน...แต่เมื่อจะเข้ารอมะฎอน ได้รับโทรศัพท์จาก อ.ฆอซาลี ว่าอยากจะมอบอัลกุรอ่าน ที่เขียนด้วยมือเล่มหนึ่งให้ผม ...

ผมจำได้ว่า อัลกุรอ่านเล่มดังกล่าวมาถึงผมแบบเกินความคาดหมาย มาถึงภายในคืนเดี่ยว ถึงวันพฤหัสเย็น วันที่ 3 รอมะฎอน และจำได้ว่าช่วงตื่นกินข้าวซาโฮร์ ผมได้พบเจอเรื่องตื่นเต้น ต้องไปหาอ่านเอาเองนะครับ (อามัลอัลกุรอ่าน)...

ตอนที่ได้รับอัลกุรอ่าน ผมก็ยังสับสนกับคำพูดของ อ.ฆอซาลี ที่บอกว่าอยู่กับจูจะมีประโยชน์กว่า ผมนึกไม่ออกว่าจะมีประโยชน์อะไร จนมาถึงระยะหลังๆเริ่มจะเห็นภาพ ยิ่งช่วงที่  อาจารย์นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน ขึ้นมากรุงเทพฯ (ช่วงรอมะฎอนด้วย) ผมถือว่า อัลกุอ่านเล่มนี้ กำลังจะถูกไข คำว่าประโยชน์ออกแล้ว และผมได้ให้อัลกุรอ่านเล่มนี้ ให้ท่านนำไปศึกษาข้อมูลต่อไป แล้วค่อยเอามาคืน... อาจารย์นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน เล่าว่า จะถ่ายบางหน้าส่งไปทาง British Library London และ Manassa อินโดเนเซีย ซึ่งก็จะได้รายละเอียดมากขึ้น ที่นึกเรื่องแบบนี้ได้ ก็เพราะเดือนรอมะฎอนเป็นเดือนแห่งอัลกุรอ่าน และมันกำลังจะจากเราไปแล้ว...

และต่อมาทางผู้เชี่ยวชาญอัลกุรอ่านจากพิพิธภัณฑ์ Bayt Al Quran dan Museum Istiqlal จากประเทศอินโดเนเซีย ได้แจ้งว่าอัลกุรอ่านเล่มนี้มาจากอัฟริกา และบอกว่า น่าจะศตวรรษที่ 19 และส่งภาพบางหน้าไปให้ทาง British Library กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ

คำตอบที่ได้รับจาก ดร. แอนนาเบล แกลล๊อป แห่ง British Library คือ เป็นอัลกุรอ่านจากประเทศในอัฟริกา ไม่แน่ใจว่าจะเป็นจากประเทศไนจีเรียหรือประเทศกานา แต่อยู่ในประเทศบริเวณนั้น ในบริเวณนั้นจะมีธรรมเนียมการเขียนอัลกุรอ่านที่จะไม่เย็บเล่ม แต่จะเก็บไว้ในกระเป๋าหนัง อายุของอัลกุรอ่าน น่าจะอยู่ช่วงศตวรรษที่ 18-19 สำหรับทาง ดร. อาลี อักบาร์ ซึ่งเป็นสมาชิกของ Manassa หรือสมาคมศึกษาเอกสารโบราณของอินโดเนเซีย แจ้งมาว่า น่าจะศตวรรษที่ 19 และคงมีการศึกษาต่อไป และดร. แอนนาเบล แกลล๊อป ได้ลิงค์บทความที่เขียนถึงอัลกุรอ่านที่สันนิฐานว่า มาจาภาคเหนือของไนจีเรีย

https://www.metmuseum.org/art/collection/search/823282

ประมวลภาพตอนที่เดินทางไปเยี่ยมศูนย์มุสลิม-มลายูชุมชนปากลัด อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ

ชุมชน”Little Patani” ในกรุงเทพฯ

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

เมื่อครั้งเดินทางไปกรุงเทพฯ ในเดือนมีนาคม ที่ผ่านมา เพื่อไปเป็นเพื่อนลูกชายที่เรียนที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง โดยใช้วิธีโอนหน่วยกิตเทอมที่ 1 จากมหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ มายังมหาวิทยาลัยรามคำแหง โดยสมัครเรียนในเทอมที่ 2 ของหลักสูตรสาขาการตลาด คณะบริหารธุรกิจ เพียงเมื่อสมัครแล้วให้กลับมาอ่านหนังสือที่บ้านที่นราธิวาส จะไปกรุงเทพฯ เพียงในช่วงสอบเท่านั้น และการไปกรุงเทพฯ เพื่อสอบในเทอมที่ 2 ของเขา ประจำต้องพักกับพี่ชายที่ไปฝึกวิสาหกิจมี่สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจีทัล (มหาชน) ผู้เขียนจึงจำเป็นต้องไปเป็นเพื่อนในช่วงแรกที่ไปสอบที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง ด้วยไม่มีเพื่อนที่กรุงเทพฯแต่อย่างใด การไปเป็นเพื่อนลูกชายในครั้งนี้ นับว่า เป็นการพักที่กรุงเทพฯ เป็นเวลานานพอควร เพราะต้องอยู่ที่กรุงเทพฯ เป็นเวลาถึง 16 วัน และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่พักที่กรุงเทพฯ เป็นช่วงเดือนถือศีลอด ทำให้ไม่เพียงในช่วงวันสอบเท่านั้น แต่ในช่วงเวลาไม่สอบ ผู้เขียนและลูกชายต้องเดินทางไปมหาวิทยาลัยรามคำแหง เพื่อใช้เวลาส่วนหนึ่งให้ลูกชายไปอ่านหนังสือที่หอสมุดกลาง  มหาวิทยาลัยรามคำแหง และใช้เวลาตอนเย็นซื้อข้าวและกับข้าว สำหรับละศีลอด และกินข้าวซาโฮร์ ถ้าไม่ซื้อที่โรงอาหารของมหาวิทยาลัยรามคำแหง ก็จะไปซื้ออาหารที่ซอยรามคำแหง 53

สำหรับผู้เขียนซอยรามคำแหง 53 เป็นซอยที่พวกเราชาวรามคำแหงจะรู้จักกันดี ด้วยทุกวันศุกร์ พวกเราจะไปละหมดวันศุกร์กันที่มัสยิดใกล้มหาวิทยาลัยรามคำแหง นั้นคือมัสยิดยามิอุ้ลอิสลาม ซอยรามคำแหง 53 สำหรับช่วงที่ผู้เขียนยังเรียนที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง ยังมีนักศึกษาจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้พักที่ซอยรามคำแหง 53 ไม่ถึงกับมากนัก แต่ช่วงหลังๆ มีนักศึกษาจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เรื่มมาพักที่ซอยรามคำแหง 53 มากขึ้น ทำให้บริเวณต้นซอยรามคำแหง 53 จากหน้ามหาวิทยาลัยรามคำแหง มีแผงค้าขายของคนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้มากขึ้น มีคนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เช่าห้องแถวในซอยรามคำแหง 53 และภายในซอกซอยของซอยรามคำแหง 53 มากขึ้นเปิดเป็นร้านค้าขายอาหาร และบริการอื่นๆ สำหรับผู้เขียนนับเป็นเรื่องที่น่ายินดียิ่ง ด้วยการเปิดร้านค้าในซอยรามคำแหง 53 ถือเป็นโรงเรียนที่สอนผู้คนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ให้รู้จักการเรียนรู้โลกธุรกิจ การที่ประเทศมาเลเซีย ไม่อาจถือเป็นสวรรค์ของผู้คนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้อีกต่อไป ด้วยกฎหมายเริ่มเข้มงวดสำหรับแรงงานต่างประเทศ ด้วยเหตุนี้ ทำให้ชาวสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เริ่มมีการเปลี่ยนทิศทางการทำมาหากิน โดยเปลี่ยนจากมาเลเซีย มุ่งสู่กรุงเทพฯ ผู้เขียนได้พบเห็น คนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ได้ทำงานเป็นฝ่ายรักษาความปลอดภัย ทั้งในมหาวิทยาลัยศิลปากร หรือแม้แต่ในมหาวิทยาลัยรามคำแหงเอง รวมทั้งพนักงานทำความสะอาดในมหาวิทยาลัยรามคำแหง ซึ่งในอดีต ในสมัยที่ผู้เขียนยังเรียนอยู่ สามารถกล่าวได้ว่า ตำแหน่งต่างๆเหล่านี้แทบจะไม่มีคนจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ และเมื่อเดินทางไปยังห้างใหญ่ๆ เช่น ห้างเซนทรัล ลาดพร้าว และศูนย์การค้าเอ็มบีเค เซ็นเตอร์ (MBK Center) ก็ได้พบพนักงานคลุมหัว และสอบถามว่า มาจากไหน ก็ตอบว่า มาจากนราธิวาส และได้รับคำตอบว่า พักอยู่ที่ซอยรามคำแหง 53 นั้นอาจด้วยความสะดวกในเรื่องอาหาร หรืออาจมีเพื่อนที่พักอยู่ในซอยรามคำแหง 53

ครั้งแรกที่สัมผัสซอยรามคำแหง 53 หลังจากเป็นเวลานานที่ไม่ได้สัมผัส ทำให้รู้สึกว่า ซอยรามคำแหง 53 ไม่เหมือนเดิมอีกแล้ว ทำให้นึกถึงชุมชนมุสลิมที่ เกียโป (Quiapo) กรุงมะนิลา เป็นชุมชนมุสลิมที่มีชาวมุสลิมส่วนหนึ่งอพยพมาจากเกาะมินดาเนา ภาคใต้ของฟิลิปปินส์ สำหรับชุมชนมุสลิมที่ซอยรามคำแหง 53 ไม่ผิด ถ้าผู้เขียนจะเรียกซอบรามคำแหง 53 ว่า เป็นชุมชนลิตเติ้ลปาตานี เป็นชุมชนน้อยๆของชาวปาตานี ที่อพยพมาจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ การอพยพของชาวสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้สร้างความคึกคักในแก่ชาวซอยรามคำแหง 53 ด้วยเหตุผล

1. อพยพมาตั้งถิ่นฐานในซอยรามคำแหง 53 ด้วย ส่วนหนึ่งมาด้วยเหตุผลทางการศึกษา ส่วนใหญ่จะมาศึกษาที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง ด้วยมหาวิทยาลัยรามคำแหง เป็นมหาวิทยาลัยแบบ Open Admission ซึ่งพวกเราเข้าใจว่า เป็นมหาวิทยาลัยเปิด หรือ Open University ความจริงคำว่า  Open University จะเป็นมหาวิทยาลัยเปิดที่ไม่มีอาคารสำหรับการเรียน การสอน และห้องปฏิบัติการใดๆ หรือมหาวิทยาลัยแบบมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช น่าจะมีความหมายว่า มหาวิทยาลัยเปิดจริง ๆ  ยิ่งตอนนี้มหาวิทยาลัยรามคำแหง มีการเปิดสอนคณะวิศวกรรมศาสตร์ คณะพยาบาลศาสตร์ และคณะสาธารณสุขศาสตร์ นั้นแสดงว่า มหาวิทยาลัยเริ่มจะไม่ใช่ มหาวิทยาลัย Open Admission เต็มตัว เพราะทั้งคณะวิศวกรรมศาสตร์ คณะพยาบาลศาสตร์ และคณะสาธารณสุขศาสตร์ ยิอมมีเงื่อนไขจำกัดในการรับนักศึกษาของทั้งสามคณะ ในอาคตมหาวิทยาลัยรามคำแหง ก็คงจะดำเนินตามรอยมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่เคยเป็นมหาวิทยาลัยแบบ Open Admission University ในเวลาไม่เร็วก็ช้า

2. ส่วนหนึ่งของคนสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ มาตั้งถิ่นฐานที่ซอยรามคำแหง 53 ก็ด้วยเหตุผล อพยพจากเศรษฐกิจ คลื่นจากคนกลุ่มหนึ่ง ที่เริ่มมาหางานในกรุงเทพฯ และสมัครใจที่จะมาพักอาศัยในซอยรามคำแหง 53 เพราะภายในซอยรามคำแหง 53 จะมีร้านค้า ค้าขายอาหารที่ฮาลาล โดยชาวสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เพราะภายในซอยรามคำแหง 53 สามารถที่จะหาอาหารพื้นเมืองของสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้

การมาตั้งถิ่นฐานในกรุงเทพฯของคนสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เป็นสิ่งที่ดี เพราะจะพัฒนาตนเอง จะ Socialise พัฒนาพฤติกรรมของคนสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ให้ดีขึ้น ผู้เขียนมาสะดุดใจ เมื่อมีร้านค้าขายใบกระท่อมในซอยรามคำแหง 53 นั้นแสดงว่า นักเล่นใบกระท่อมจากสามสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ยังคงมีจำนวนมาก นำนิสัยนักเล่นใบกระท่อมมายังกรุงเทพฯ ทำให้ร้านขายใบกระท่อมจึงคงดำเนินธุรกิจอยู่ไป นี้คือเหตุผลหนึ่ง ที่เวลาลูกชายจะไปสอบที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง จึงให้ไปพักอาศัยกับศิษย์เก่าสาขามลายูศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี ที่กำลังกับบริษัทหนึ่งที่ดำเนินธุรกิจกับประเทศมาเลเซีย การที่จะเราจะพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในสังคมหนึ่งๆ นับว่า เป็นเรื่องที่ยาก และยากมาก 

มาเยือนถิ่นเก่าเก่ารามคำแหง

โดยนิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ช่วงนี้เป็นช่วงสอบของนักศึกษารามคำแหง เลยถูกครอบครัวให้มาเป็นเพื่อนลูกชายที่เพิ่งสมัครเรียนเทอม 2 ของสาขาการตลาด คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยรามคำแหง แม้จะเคยมาตอนเด็กๆ แต่พอโตมาเรียกได้มาไม่เคยมาเลย จึงต้องมาเป็นเพื่อน หลังจากที่เรียนมาในสาขาเดียวกันที่มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ หรือ มนร. ทางครอบครังเห็นว่า ต้องสร้างเด็กให้แกร่งขึ้นมากกว่าที่จะเรียนอยู่ในพื้นที่ จึงตกลงให้มาสมัครเรียนที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง แต่ให้กลับมาอ่านหนังสืออยู่ที่บ้านนราธิวาส ช่วยดูแลผู้เขียนด้วยผู้เขียนมีปัญหาสุขภาพ จากเป็นโรคเส้นสมองตีบ เมื่อการสอบเทอม 2 นี้เป็นครั้งแรกที่ลูกชายต้องมาสอบ ทางครอบครัวจึงให้ผู้เขียนมาเป็นเพื่อน การมาสัมผัสรามคำแหงของผู้เขียนครั้งนี้ ทำให้นึกถึงอดีตของผู้เขียนในรั้วมหาวิทยาลัยรามคำแหง มหาวิทยาลับรามคำแหงไม่ใช่มหาวิทยาลัยที่ดีที่สุดในกรุงเทพฯ และในประเทศไทย แต่มหาวิทยาลัยแห่งนี้ได้ให้ประสบการณ์ชีวิต โดยเฉพาะประสบการณ์จากกิจกรรมนักศึกษา ประสบการณ์การสร้างเครือข่าย ซึ่งเครือข่ายเหล่านั้นนับตั้งแต่ในสมัยมหาวิทยาลัยยังคงใช้ได้จนถึงปัจจุบัน  และสองสามปีสุดท้ายก่อนจบ ผู้เขียนก็ได้พักที่บ้านของคุณพิศูจน์ หะยีดิน นักการทูตจากกระทรวงต่างประเทศที่ชำนาญด้านตะวันออกกลาง ด้วยจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยอเมริกันแห่งไคโร ประเทศอิยิปต์ ท่านเป็นลูกศิษย์ของนายโคฟี อานัน เลขาธิการสหประชาชาติ  คุณพิศูจน์ หะยีดิน เคยเป็นกงสุลใหญ่ของไทย ประจำเมืองนิวยอร์ค สหรัฐอเมริกา เคยเป็นกงสุลใหญ่ของไทย ประจำเมืองเจดดะห์ ซาอุดีอาราเบีย เคยเป็นอุปทูตไทยประจำประเทศโอมาน และตำแหน่งสุดท้ายเป็นที่ปรึกษารัฐมนตรีต่างประเทศในสมัย ดร. อาทิตย์ อุไรรัตน์ เป็น รัฐมนตรีต่างประเทศ ด้วยได้อาศัยคุณพิศูจน์ หะยีดิน ทำให้ได้รับอิทธิพลโดยไม่รู้ตัว ได้เรื่องรู้เรื่องการต่างประทศทั้งจากหนังสือ จากพูดคุย และได้พบปะเพื่อนนักศึกษาจากต่างประเทศ ทำให้ในการทำกิจกรรมนักศึกษา จะทำหน้าที่ดูแลรับผิดชอบด้านต่างประเทศไปด้วย

มหาวิทยาลัยรามคำแหงเป็นเป้าหมายเดียวของพวกเราที่มาจากสามจังหวัดชายแดนใต้ ในฐานะที่จะเป็นบ้านของพวกเราทั้งที่สอบเอนทรานส์เข้ามหาวิทยาลัยรัฐไม่ติดและไม่ได้สอบเอนทรานส์ สำหรับผู้เขียนอยู่ในประเภทหลังคือไม่ได้สอบเอนทรานส์  ด้วยคิดว่าถึงจะสอบเอนทรานส์  ก็คงสอบเอนทรานส์  เข้ามหาวิทยาลัยใดๆไม่ได้  ทั้งที่คุณพ่อมักพูดเสมอถึงท่านปรีดี พรหมยงค์  ผู้ประศาสน์การมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง หรือในปัจจุบันคือ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ถึงจะเข้ามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ไม่ได้ แต่มักเข้าร่วมงานในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เสมอ จากงานเสวนา ร่วมทั้งงานของสหพันธ์นิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย และสมาพันธ์นักศึกษาเอเชีย หรือ Asian Student Association (ASA) และในเวลาต่อมา ลูกสาวก็สามารถเข้าศึกษาสาขาวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จนจบออกมาเป็นนักโปรแกรมเมอร์ของบริษัทแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ ถึงตัวเองจะไม่ได้เข้ามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ก็มีคนในครอบครัวเข้าเรียนแล้ว

ครั้งแรกที่รู้จักชื่อมหาวิทยาลัยรามคำแหง ในสมัยผู้เขียนเรียนมัธยมปลายที่กรุงเทพฯ ได้เดินทางไปดูมหาวิทยาลัยรามคำแหง ซึ่งมีเพื่อนรุ่นพี่ นายซอลและห์ ชาวอำเภอเดียวกันกับผู้เขียนเรียนอยู่ ในสมัยที่ถนนหน้ามหาวิทยาลัยยังเป็นดินแดง อยู่ระหว่างสร้างถนนลาดยาง และเมื่อผู้เขียนเข้าเป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยรามคำแหง ผู้เขียนได้รู้จักสองนักกิจกรรมนักศึกษาที่มาจากสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ คือ คุณมันโซร์  สาและ ซึ่งเป็นคนอำเภอเดียวกันกับผู้เขียน และอีกคนคือ คุณณรงค์  ดูดิง เป็นชาวจังหวัดยะลา เคยเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดยะลา พรรคประชาธิปัตย์

ในมหาวิทยาลัยรามคำแหง ผู้เขียนค่อนข้างจะสนใจกิจกรรม จนเรียกว่าเป็นนักกิจกรรม บ้ากิจกรรมจนเสพติดขึ้นสมอง ทุกวันจะต้องมาที่ตึกกิจกรรมนักศึกษา ตึกที่นักศึกษาเรียกว่าตึกแสง เพื่อรำลึกถึงนายแสง รุ่งนิรันดรกุล นักศึกษารามคำแหงที่เป็น 1 ใน 9 นักศึกษามหาวิทยาลัยรามคำแหงที่ถูกลบชื่อ นักเขียนหนังสือการเมือง ภายหลังถูกฆ่าเสียชีวิต ชื่อนี้ไม่ใช้ชื่อที่เป็นทางการของตึกกิจกรรมของนักศึกษามหาวิทยาลัย พอเปลี่ยนยุคสมัย คำว่า ตึกแสงก็คงจะไม่มี เสียดายไม่ได้ถามนักศึกษา ผู้เขียนต้องตกใจ ประหลาดใจเมื่อเดินไปตามชมรมต่างๆบนชั้นสาม ชั้นสี่ แทบจะร้าง ไม่มีนักศึกษามาทำกิจกรรม กะจะให้ลูกชายสมัครเป็นสมาชิกชมรมการตลาด สอบถามนักศึกษาได้ความว่า ตั้งแต่หลังโควิด 19 นักศึกษามาทำกิจกรรมน้อยลง เดินแวะเข้าชมรมนักศึกษามุสลิมรามคำแหง ก็นั่งคุยกับน้องๆ น่าจะเรียกรุ่นลูกๆมากกว่า ก็ได้ความว่า โครงการของชมรมมุสลิมมีลดลง ถามว่า มีโครงการพิมพ์หนังสือศาสนาไหม เพราะในสมัยก่อนจะมีการพิมพ์หนังสือศาสนาเพื่อแจกจ่าย นอกจากเป็นการเผยแพร่องค์ความรู้ศาสนาแล้ว ยังสร้างชื่อให้ชมรมมุสลิมอีกด้วย บอกน้องนักศึกษาว่า ผู้เขียนเคยรับตำแหน่งเป็นกรรมการกลางชมรมมุสลิม ซึ่งตำแหน่งนี้มี 3 คน ทำหน้าที่รับผิดชอบกิจกรรมฝ่ายวิชาการ กรรมการกลางชมรมมุสลิมรุ่นเดียวกันกับผู้เขียน มีนายนกเอี้ยง หรือ นายมูฮัมหมัด ส่าเหล็ม นักเขียนบทกวีชื่อดัง นายฮารุน ยีหมัด นักวิชาการมุสลิมชื่อดัง มีกรรมการที่พอจำเ เช่น นายสมาน งามโขนง นักจัดรายการวิทยุมุสลิมชื่อดัง ข้อดีของชมรมนักศึกษามุสลิม จะเป็นที่หลอมรวมของนักศึกษามุสลิมจากกรุงเทพฯ และจังหวัดใกล้เคียง รวมทั้งมาจากจังหวัดต่างๆ ข้อดีของการร่วมกิจกรรมกับชมรมนักศึกษามุสลิม ทำให้มีเพื่อนมุสลิมจากสถานที่ต่างๆ ไม่จำกัดอยู่เพียงสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ผู้เขียนมีถิ่นฐานกำเนิด ซึ่งสิ่งนี้มีส่วนทำให้ลดดีกรีความเป็นภูมิภาคนิยม 

เมื่อผู้เขียนลงมาจากชมรมนักศึกษามุสลิม ชั้นสามตึกกิจกรรมนักศึกษา มายังชั้นสอง เจอป้ายทำเนียบรายชื่อประธานสภานักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง อ่านชื่อก็รู้จักหลายคน เช่น นายแวมาหะมะ จินาแว ชาวอำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส อดีตสมาชิกสภาจังหวัดนราธิวาส เขตอำเภอยี่งอ ผู้เขียนเคยเป็นสมาชิกสภานักศึกษา พรรคนักศึกษา 7 คณะ ปัจจุบันพรรคนักศึกษานี้น่าจะสลายไปแล้ว ซึ่งเป็นพรรคนักศึกษาที่ชนะเลือกตั้งมาหลายสมัย นอกจากเป็นสมาชิกสภานักศึกษาแล้ว ยังมาทำรับตำแหน่งเป็นฝ่ายวิชาการของสภานักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง การที่ต้องมารับตำแหน่งฝ่ายวิชาการ ทำให้ผู้เขียนต้องตัดหนังสือพิมพ์ หรือที่เรียกว่า clipping เกือบจะทุกวัน ตัดข่าวต่างๆ บทความสำคัญ ทำมาเป็นเวลานาน จนทำให้การตัดหนังสือติดจนเป็นนิสัยถึงปัจจุบัน เจอข่าว เจอบทความดีๆ เป็นต้องตัดเป็น clipping  ด้วยสมาชิกสภานักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง(สมร.) กับองค์การนักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง (อศ.มร.) มาจากพรรคเดียวกัน ทำให้มีเพื่อนที่สนิทจนถึงปัจจุบันหลายคน หลายคนก็ห่างเหินไม่พบกันเคย แต่ก็ติดตามข่าวคราวเสมอ เช่น สายองค์การนักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง (อศ.มร.)  มีนายเทพไท เสนพงศ์ นักการเมืองอดีต ส.ส. นครศรีธรรมราช เจ้าของสายล่อฟ้า นายสุพจ จริงจิต รองนายก อศ.มร. เคยเป็นนักข่าวเครือผู้จัดการของคุณสุทธิ ลิ้มทองกุล อีกคนคือนายบุญเลิศ กิตติธรกุล  อดีตนายก อศ.มร. ปัจจุบันผู้บริหารโรงแรมหนึ่ง น่าจะของครอบครัวบนเกาะพีพี จังหวัดกระบี่ นายสมเสือ  สุวรรณนิมิตร ผู้มาในโควต้าสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ รับหน้าที่เป็นฝ่ายสวัดิการ เมื่อมหาวิทยาลัยมีการแจกจ่ายโต๊ะให้นักศึกษา นายสมเสือ  สุวรรณนิมิตรรก็รับผิดชอบแจกโต๊ะ โต๊ะส่วนหนึ่งก็แจกให้นักศึกษาจังหวัดชายแดนภาคใต้  ส่วนสายสภานักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง(สมร.)  มีนายละม้าย แสนขวัญแก้ว อดีตประธานสภานักศึกษา เคยเป็นอดีตสมาชิกสภาจังหวัด หรือ สจ. เขตอำเภอหัวไทร นครศรีธรรมราช และอดีตรองนายก อบจ. นครศรีธรรมราช  นายประจักษ์  มะวงศ์สา อดีตรองประธานสภา เป็นอดีตบรรณาธิการนิตยสารเนชั่นสุดสัปดาห์ ซึ่งผู้เขียนเคยเป็นคอลัมนิสต์อิสระให้ โดยเขียนข่าวต่างประเทศ  นายสมชาย เมฆาอภิรักษ์ อดีตรองนายกเทศมนตรีนครสงขลา ที่จำอีกคนที่เป็นอดีตสมาชิกสถานักศึกษา นักพูดคนหนึ่ง คือ นายคราศรี  ปัจจุบันเป็นทนายความแห่งจังหวัดสุรินทร์ 

สิ่งหนึ่งที่นายสมเสือ  สุวรรณนิมิตร ฝ่ายสวัสดิการ อศ.มร. ยังจำจนถึงปัจจุบัน คือ ในสมัยที่นายเบนิกโน อากีโน จูเนียร์ (ค.ศ. 1932—1983) หรือ นินอย อากีโน อดีตวุฒิสมาชิก ผู้นำฝ่ายค้านของฟิลิปปินส์ ผู้เป็นสามีของนางคอราซอน อากี อดีตประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ถูกลอบสังหารที่สนามบินในปี ค.ศ. 1983 ผู้เขียนได้ร่วมกันร่างโทรเลขประณามการสังหารดังกล่าว โดยฉบับหนึ่งส่งถึงประธานาธิบดีฟอร์ดินัน มาร์คอส และอีกฉบับหนึ่งส่งถึงนายพล ฟาเบียน แวร์ (Fabian Crisologo Ver) ผู้นำการทหารของฟิลิปปินส์ โดยผู้เขียนน่าจะกับนายสมเสือ  สุวรรณนิมิตร ได้ไปส่งโทรเลขที่ไปรษณีย์รามคำแหง ผู้เขียนได้เก็บรักษาใบส่งโทรเลขข้างต้น พร้อมตัดเก็บข่าวที่ออกในข่าวรามคำแหงเป็นเวลาหลายสิบปีจนปัจจุบันไม่รู้หายไปไหน เป็นการส่งโทรเลขประนามประธานาธิบดีฟอร์ดินัน มาร์คอสในนามขององค์การนักศึกษา (อศ.มร.) และสภานักศึกษา (สมร.) รู้ว่าส่งโทรเลขไปแล้ว ไม่มีอะไรเกิดขึ้น แต่เป็นการแสดงออกทางสัญลักษณ์

การร่วมกิจกรรมกับองค์การนักศึกษา (อศ.มร.) และสภานักศึกษา (สมร.) ทำให้ได้รับประสบการณ์มากมาย และสามารถนำประสบการณ์และประยุคใช้ในอนาคต ซึ่งเมื่อผู้เขียนมาเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี ผู้เขียนก็นำประสบการณ์เหล่านั้นมาเป็นประโยชน์ ในครั้งหนึ่งคณะกรรมการสภานักศึกษาได้มีการประชุม แนะว่าจะมีรุ่นพี่มาเป็นที่ปรึกษาสภานักศึกษา (สมร.) เป็นสองนักศึกษารามคำแหงที่เพิ่งออกจากป่า ภายหลังจากป่าแตก คนแรกคือ คุณสมคาด สืบตะกูล ส่วนคนที่สองคือ คุณพินิจ จารุสมบัติ สำหรับคุณพินิจ จารุสมบัติ เข้าทำงานช่วยคุณบุญชู โรจนเสถียร อดีตรองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง หลายสมัย เคยดำรงตำแหน่งกรรมการผู้จัดการใหญ่ธนาคารกรุงเทพ ได้รับการยกย่องให้เป็น "ซาร์เศรษฐกิจ" มีใครคนหนึ่ง หรือผู้เขียนเองก็ไม่แน่ใจ ถามตรงไปว่า พี่ครับ ทำไมพี่ทำงานกับนายทุน คำตอบที่ได้รับคือ ยังก้องอยู่ในหูผู้เขียนจนถึงปัจจุบัน คำตอบทำนอง นายบุญชู โรจนเสถียร เป็นนายทุนที่จะช่วยคนจน ภายหลังคุณพินิจ จารุสมบัติ เคยเป็นอดีตรองนายกรัฐมนตรี อดีตเลขานุการรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี (สุจินดา คราประยูร) อดีตหัวหน้าพรรคเสรีธรรม ปัจจุบันเป็นแกนนำกลุ่มวังพญานาค พรรคชาติพัฒนา  ส่วนคุณสมคาด  สืบตระกูล ภายหลังเคยเป็นอดีตเลขานุการผู้ว่าฯ กทม. ยุคนายพิจิตต รัตตกุล เป็นผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และเขายังเคยเป็นส.ว. อีกด้วย 

สำหรับกิจกรรมนักศึกษาในช่วงท้ายๆ เมื่อนักกิจกรรมนักศึกษาจากทั้งองค์การนักศึกษา (อศ.มร.) และสภานักศึกษา (สมร.) จะใกล้หมดวาระ พวกเราก็เอาโต๊ะที่ได้รับแจกจากนายสมเสือ สุวรรณนิมิตร มาตั้งเป็นโต๊ะซุ้มตัวเอง ในที่ประชุมก็มติใช้ชื่อว่า องค์การนักศึกษาเสรี มหาวิทยาลัยรามคำแหง และผู้เขียนเสนอใช้ชื่อภาษาอังกฤษว่า Ramkhamhaeng University Free Student Union และที่โต๊ะเสนอสลักชื่อว่า Old Activist เพื่อแสดงว่า พวกเราเป็นนักกิจกรรมเก่าที่มาจากองค์การนักศึกษา (อศ.มร.) และสภานักศึกษา (สมร.) เมื่อเวลาแต่ละคนแยกย้ายกันจบ ก็คิดว่า โต๊ะที่สลักคำว่า Old Activist ถ้ายังอยู่ที่เดิม ต่อไปไม่รู้ว่าใครต่อใครจะเป็นเจ้าของ จึงนำมาไว้ที่โต๊ะซุ้มของกลุ่ม PNY เพราะต่อไปก็จะเป็นของกลุ่ม PNY ตลอดไป โต๊ะนี้อยู่กับกลุ่ม PNY เป็นสิบๆปี เพิ่งจะเมื่อไม่นานมานี้ ที่มหาวิทยาลัยได้มีการปรับปรุง จัดทำโต๊ะถาวรแบบไม่สามารถยกไปไหนได้ ส่วนโต๊ะที่สลักคำว่า Old Activist ก็ได้โละทิ้ง เสียดายถ้ารู้ว่าถูกทิ้งไว้มุมไหน หรือเอาไปขายแล้ว ไม่งั้นจะยอมเสียค่าขนส่งขนกลับมายังจังหวัดนราธิวาส เก็บไว้เป็นที่ระลึก

ในสมัยทำกิจกรรมกับองค์การนักศึกษา (อศ.มร.) และสภานักศึกษา (สมร.) ได้มีโอกาสทำกิจกรรมร่วมกับองค์การนักศึกษา 17 สถาบัน ต่อมาเปลี่ยนเป็นสหพันธ์นักศึกษาแห่งประเทศไทย หรือ Students Union of Thailand และได้มีโอกาสเข้าร่วมงานสมัชชาใหญ่ครั้งที่ 4 ของ Asian Students Association ซึ่งเป็นองค์กรร่วมขององค์กรนักศึกษาจากประเทศต่างๆในเอเชีย มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ ฮ่องกง และในการพูดคุยวงในของกลุ่มนักศึกษาจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แบบวงใหญ่ไม่ทราบ เสนอให้มีการวมตัวให้แน่นแฟ้นมากขึ้นกว่าที่เป็นอยู่ โดยตัวแทนจากมหาวิทยาลัยมาลายา นายอิสมาแอล ซับรี ยะกุ๊บ เสนอให้มีการจัดตั้งองค์การนักศึกษามลายูจากประเทศต่างๆในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในภายหลังนายอิสมาแอล ซับรี ยะกุ๊บ ได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 9 ของประเทศมาเลเซีย ส่วนมหาวิทยาลัยมาลายาที่เขาศึกษา ในภายหลังผู้เขียนก็กลายเป็นศิษย์เก่าคนหนึ่ง และใช้เครือข่ายศิษย์เก่ามหาวิทยาลัยมาลายาในการทำกิจกรรมช่วงที่สอนอยู่ที่มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี

หลังจากเดินสัมผัสตึกกิจกรรมแล้ว ก็ลงไปสัมผัสกลุ่มนักศึกษาชาวจังหวัดชายแดนภาคใต้ หรือที่เรียกว่า กลุ่ม PNY ได้พบคุยกับรุ่นน้อง รุ่นลูก มีนักศึกษาหญิงคนหนึ่งครั้งก่อนถามผู้เขียนว่า ในสมัยที่เรียนเคยรับผิดชอบตำแหน่งอะไรบ้างในกลุ่ม PNY เออ... ผู้เขียน หัวเราะในใจ แล้วตอบว่า ไม่เคย ไม่มีจริงๆด้วย เพราะครั้งที่นายมะ จินาแว เป็นประธานกลุ่ม PNY ในการพูดคุยวงในครั้งนั้นเมื่อนายมะ จินาแว ชนะเลือกตั้ง มีการเสนอชื่อคนที่จะมาเป็นกรรมการกลุ่ม PNY จำได้ว่า ผู้เขียนจะเป็นคนที่เสนอใครต่อใครหลายคนมาเป็นกรรมการกลุ่ม PNY มากกว่าที่จะเสนอตัวเอง และปฎิเสธเมื่อถูกเพื่อนเสนอชื่อให้เข้าร่วมเป็นกรรมการกลุ่ม PNY จนมีเรื่องตลกเมื่อใครคนหนึ่งในกลุ่ม PNY บอกว่า ผู้เขียนอกหักที่ไม่ได้รับเลือกเป็นกรรมการกลุ่ม PNY การเลือกประธานกลุ่ม PNY ยุคนั้น ถือว่าดุเดือดมาก เมื่อกลุ่ม PNY แตกออกเป็น 2 ขั้วใหญ่ ส่งผู้สมัครลงชิงเป็นประธานกลุ่ม PNY คือ กลุ่มหนึ่งส่งในนามพรรคมาตุภูมิ หรือ Parti Pusaka ส่วนผู้เขียนกับนายมะ จินาแว ก็ตั้งทีมขึ้นมาใช้ชื่อว่า แนวร่วมนักศึกษาชายแดนภาคใต้ ในขณะที่จะเริ่มเป็นรูปเป็นร่างการเลือกตั้งมากขึ้น นายเสรี นักศึกษาจากตำบลบูกิ๊ต ขณะนั้นยังอยู่ในอำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส ก็ติดป้ายกระดาษที่โต๊ะกลุ่ม PNY ว่ากลุ่มของเขาก็พร้อมลงเลือกตั้งเป็นประธานกลุ่ม PNY ในนามกลุ่มกิบลัต ผู้เขียนเห็นช่องทางที่ดี จึงเสนอทั้งแนวร่วมนักศึกษาชายแดนภาคใต้และกลุ่มกิบลัต มารวมกันเป็นแนวร่วมกิบลัต นับแต่นั้นทางกลุ่มมาตุภูมิกับกลุ่มแนวร่วมกิบลัตก็หาเสียงกันอย่างดุเดือด ในขณะใกล้หมดเวลาปิดการลงคะแนน ทางนายสมเสือ สุวรรณนิมิตรวิ่งมาบอกว่า เขาลงคะแนนผิด โดยลงคะแนนให้อีกกลุ่ม จึงบอกให้นายสมเสือ สุวรรณนิมิตรไปหานักศึกษาจากสามจังหวัดชายแดนภาคใต้มา ถ้าลงคะแนนผิด 1 คะแนน ก็ให้ไปหานักศึกษามาลงคะแนน  2 คน เพื่อเสียง 1 คะแนนจะไปลบที่ลงคะแนนผิด และอีก 1 คะแนนจะได้มาเพิ่มให้แก่คะแนนแก่กลุ่มแนวร่วมกิบลัต ซึ่งก็ได้ผลเมื่อนายมะ จินาแว ชนะเลือกตั้งเป็นประธานกลุ่ม PNY ด้วยคะแนน 141 คะแนน ต่อ 140 คะแนน และภายหลังนายมะ จินาแว เคยเป็นสมาชิกสภาจังหวัดนราธิวาส เขตอำเภอยี่งอ กิจกรรมนักศึกษาของกลุ่ม PNY ก็จะเป็นแนวเน้นการเมือง มีลักษณะภูมิภาคนิยม ส่วนในปัจจุบัน ไม่ทราบเพราะไม่ได้พูดคุย แต่เชื่อว่า สิ่งที่ผู้เขียนและเพื่อนทำในสมัย 40 ปี มันช่างไกลมาก ไม่อาจเทียบกับความคิดของนักศึกษาจากจังวัดชายแดนภาคใต้ในยุคปัจจุบัน หนึ่งในนั้นคือเมื่อช่วงสำเร็จการศึกษาสักปีสองปี ผู้เขียน นายอุเซ็ง มาหะมะ (ฮุสเซ็น บ้านทอน) และนายกอเซ็ม บูเกะบากง ได้ร่วมเดินทางไปยังกรุงกัวลาลัมเปอร์ด้วยได้รู้จักเลขานุการของนายดาโต๊ะสรีมูฮัมหมัดนายิบ  ตุนอับดุลราซัค ขณะนั้นเป็นรัฐมนตรีเยาวชนและการกีฬาของประเทศมาเลเซีย ภายหลังเป็นนายกรัฐมนตรีมาเลเซีย จากการพูดคุยที่กระทรวงเยาวชนและการกีฬามาเลเซีย พวกเราจะขอนำเยาวชนจากสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ไปฝึกงานระยะสั้นในโรงงานของประเทศมาเลเซีย โดยความช่วยเหลือของกระทรวงเยาวชนและการกีฬามาเลเซีย เช่นโรงงานผลิตซ๊อสมะเขือเทศ และอื่นๆ หลังจากเยาวชนเหล่านั้นกลับมายังสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ แล้วส่งเสริมชาวบ้านให้ปลูกพืขการเกษตรป้อนโรงงานที่เคยไปฝึกงาน ความคิดดีมาก และดีมากสำหรับคนจบการศึกษาใหม่ๆ แต่มันเด็กเกินไปที่จะทำโครงการดังกล่าว จึงเป็นท่าดีที่เลว ไม่เหมาะสำหรับเด็กน้อย ไร้เดียงสาอย่างพวกเรา แม้จะไม่สำเร็จ แต่ได้แสดงให้เห็นถึงความคิดก้าวไกลของเด็กเพิ่งจบการศึกษา เมื่อ 40 ปีที่แล้ว ซึ่งในปัจจุบันไม่ทราบ เพราะไม่เคยคุยเรื่องการทำงานใดๆในอนาคตของพวกเขา  สิ่งที่เขียนมาเป็นเกล็ดเล็กๆ ประสบการณ์ท่ได้รับจากมหาวิทยาลัยรามคำแหง

Sifat Kritis Dalam Tradisi Pemikiran Islam - Dr. Azhar Ibrahim Alawee NUS

Oleh Nik Abdul Rakib Bin Nik Hassan

Kali ini di dalam bulan Randhan, saya ketengahkan artikel berfokus kepada islami dengan Tajuk Sifat Kritis Dalam Tradisi Pemikiran Islam. Sebuah tulisan Dr. Azhar Ibrahim Alawee dari National University of Singapore. Isi tulisannya ada seperti berikut:-

Tradisi humanistik (bersifat kemanusiaan) mempunyai kehadiran yang kuat dalam tradisi pemikiran Islam klasik, baik dalam ranah teologi, falsafah, etika, hukum dan sastera (adab).

Sebagai suatu gaya pemikiran, humanisme kritis memberi penekanan kepada kesedaran manusia akan kehidupannya, bertanggungjawab dan berperanan dalam kehidupannya, dengan mengenal pasti akan kekuatan dan kelemahan masing-masing.

Dimensi sosial Islam menjadi bahagian terpenting dalam idealisme humanistik, yakni manusia itu sayugia dipupuk sempurna melalui pendidikan, dengan akur akan kedudukan akal yang tinggi, dengan memikul tanggungjawab etika, selain mengangkat kebebasan dan ketinggian kerohanian.

Menyelusuri sejarah pemikiran Islam, kita akan menemui pelbagai perspektif tentang pendidikan. Suatu aspek pemikiran yang akan kita ketemui ialah gaya pemikiran yang humanistik dalam aliran pemikiran Islam yang mana idea dan perspektif mereka tentang pendidikan dapat kita jejaki juga. Humanisme kritis pernah berdenyut dalam tradisi Islam dan itulah yang wajar kita gali dan bangunkan kembali.

Tarif Khalidi mentakrif humanisme sebagai “suatu sistem untuk mengkaji alam dan masyarakat yang… keluar dari pengkhususan yang sempit dan mendekati pendekatan yang diskusif dan berbilang dimensi, sanggup menyelidik segala fenomena alam dan sosial dalam semangat yang toleran dan skeptis".

Tarif Khalidi seorang ahli sejarah Palestin yang kini memegang Kerusi Shaykh Zayid dalam Pengajian Islam dan Arab di Universiti Amerika Beirut di Lubnan

Alija Izetvigobic, seorang pemimpin Muslim dari Bosnia mentakrifkan humanisme sebagai “asas afirmasi manusia dan kebebasannya, yakni nilainya sebagai manusia.”

Pastinya dalam masyarakat Islam, humanisme atau sifat berperikemanusiaan difahami sebagai humanisme agama dengan afirmasi Tauhid menjadi terasnya.

Humanisme kritis dalam tradisi Islam menyuguhkan agama sebagai pusat dalam pencerahan manusia dan masyarakat. Dalam rangka falsafah kritis, kewujudan manusia itu adalah pencapaian sa’adah (kebahagiaan) yang memiliki nuansa pembebasan, melawan kesengsaraan manusia dan melawan apa jua bentuk fikiran yang membungkam kebebasan manusia berfikir dan nuraninya. Keadaan ini boleh tercapai melalui pendidikan adab dan pelatihannya, serta pendedahan kepada hikmah dan falsafah. Malah era yang disebut sebagai zaman Islam klasik di mana beberapa sarjana telah menyebutnya sebagai periode reinasans (tempoh kelahiran semula) Islam, dan di situlah tradisi humanisme Islam dalam manifestasinya yang terbaik terungkap.

Bagi Al-Jahiz, tokoh humanis Islam zaman klasik yang terbilang beranggapan bahawa segalanya itu yang diturunkan kepada kita sebagai warisan (turath) adalah bagi kita yang terkemudian hari untuk memeriksa, menghargai dan memilihnya. Para humanis dalam Islam klasik melihat ilmu pengetahuan, sains dan hikmah yang mereka warisi dari umat yang terdahulu seperti Yunani, Parsi, dan India, sebagai satu tanggungjawab Muslim untuk membangunkan lagi dan menghargainya.

Hari ini, idealisme humanistik berdenyut dan terlafaz dalam kalangan Muslim reformis yang mengajukan rekonstruksi (pembangunan semula) masyarakat Islam lewat ijtihad dalam pemikiran keagamaan dan rombakan idea pendidikan.

Jelas sekali, tradisi humanistik bukan sahaja menyuguhkan cita-cita muluk untuk manusia sejagat tetapi juga ia harus ada kemahuan untuk mengadun semangat kreatif dengan pemikiran kritis demi menyempurnakan tugas transformatif sebagai khalifah di bumi ini.

            Setem Syria dengan wajah Al-Jahiz, dikeluarkan pada 1968.

Pengiktirafan Akal Manusia

Menarik diperhatikan tradisi rasionalistik (fikiran yang berasaskan logik) dalam Islam itu boleh dianggap sebagai gerbang utama untuk pemikiran humanistik terbangun dalam peradaban Islam. Dalam tradisi falsafah Islam, keunggulan akal ditekankan sambil menepis kegerunan ortodoks tentang bahaya dan kekurangan akal pada manusia.

Diperingatkan oleh Hayyan at-Tauhidi bahawa: “Segala tumpuan ilmu ataupun kesalihan tidak akan cukup untuk membentuk watak yang baik dan soleh, melainkan dengan iradat akal". Ibn Hazm dalam bukunya al-Muhalla berpendapat:

“Seorang mujtahid itu yang berijtihad tetapi terbabas lebih baik dari seorang yang mengikuti secara taqlid walaupun taqlid itu benar.”

Menuntut ilmu dan menguasainya hanya akan bermakna sekiranya ia ada matlamat untuk memberi bakti atau sumbangan kepada orang lain. Menuntut ilmu hanya semata-mata kerana ingin menuntutnya telah dikritik seperti yang disebut al-Ghazali,

“Sekiranya seorang itu membaca seratus ribu perihal ilmu dan mempelajarinya dengan tekun tetapi tidak ia mengamalkannya, maka ilmu itu tidak berguna kepadanya kerana kebesaran ilmu itu terletak apabila ia diamalkannya.”

Dalam zaman Islam klasik, menuntut dan menimbangkan secara falsafah bertujuan untuk “membangunkan roh, menguatkan akal, memperbaiki akhlak, menyemai amal dan menjauhi kejahatan.”

Sepertimana yang dinyatakan oleh Hayyan at-Tauhidi. Bagi ahli falsafah, ilmu mereka dianggap sebagai “puncak matlamat dalam pendidikan humanistik dan asas kepada segala ilmu yang boleh menyampaikan kepada kesempurnaan manusia serta mencapai kebahagiaan dan jalan selamat".

Pemikiran Humanistik dalam Era Moden

Hari ini, idealisme humanistik terungkap dalam kalangan reformis Muslim yang mengajukan rekonstruksi masyarakat Islam dengan mengambil jalan kembali kepada ilmu filsafat (falsafah), ilmu sains kemasyarakatan, ilmu pendidikan dan pedagogi, selain pembaharuan dalam pemikiran keagamaan Muslim.

Inilah yang dikatakan pemikiran Muslim zaman ini perlu disegarkan kembali dari tradisi humanismenya, yang dalam peredaran zaman telah terbeku dan dilupakan. Ini dapat kita lihat dalam pengajuan, pembaharuan yang dibawa oleh Jamaluddin al-Afghani yang terkenal dengan pengajuannya supaya dihidupkan kembali semangat berfalsafah, sedangkan anak didiknya mengikut jejak yang sama, yakni Sheikh Muhammad Abduh, Syeikhul al-Azhar yang terkenal dengan idea pembaharuannya.

Jamaluddin al-Afghani merupakan antara pemikir paling awal dalam era moden ini yang memperhatikan perlunya golongan ilmuwan dalam kalangan masyarakat Islam yang bersikap kritis dalam permasalahan pemikiran dan perbuatan mereka. Al-Afghani menyifatkan kemunduran masyarakat Islam disebabkan oleh pembekuan pemikiran dalam kalangan alim ulama, yang sepatutnya menjadi penjaga dan penentu kehidupan intelektual masyarakat Islam.

Antara pembekuan yang jelas adalah penolakan terhadap falsafah. Juga kepimpinan intelektual dalam masyarakat Islam sudah membeku dan tertutup. Ulama tradisionalis (pendukung fahaman, ajaran, dan lain-lain berdasarkan tradisi) hanya mempedulikan ilmu agama, mereka telah mengabaikan cabang ilmu yang lain, malah memandang sepi terhadap apa jua ilmu dunia yang bagi mereka tidak akan menyampaikan ke jalan akhirat.

Tanggapan seperti itu harus diperbetulkan dan itulah antara agenda pembaharu Islam, di saat-saat umat Islam terbelenggu dalam kemunduran dan penjajahan.

Membangunkan pemikiran Islam memerlukan sumbu ilmu yang membuana dan membumi. Tegas Al-Afghani, semangat falsafah itu membenarkan kita “untuk membicarakan hal ehwal umum tentang dunia dan keperluan manusia".

Semangat berfalsafah merupakan satu upaya yang menyebabkan manusia menjurus kepada penelitian, dan secara kritis, membelek-belek idea yang terlazim, menganalisis secara mendalam kerumitan-kerumitan dalam masyarakat dan fenomena alam, dan mencadangkan jalan keluar atau alternatif kepada permasalahan yang dihadapi oleh manusia dan masyarakat.

Satu ruang intelektual dan falsafah yang praktikal akan membolehkan pertukaran dan perdebatan, langsung mengurangkan proses-proses simplifikasi dan desakan pelbagai versi totalitarianisme dan kecenderungan harfiah.

Membangunkan Humanisme Kritis dalam Pendidikan Islam

Humanisme kritis adalah pemikiran kritis yang harus wujud dalam cakerawala pemikiran kita. Ranah agama juga harus dihidupkan dengan humanisme kritis ini, selain ia harus juga menyangkuti ranah-ranah pendidikan, kebudayaan, politik, dan kemasyarakatan.

Maka para humanis zaman ini seperti Mohamed Arkoun telah mengenal pasti pentingnya projek memikir ulang tradisi Islam atas sebab dua keperluan: pertama masyarakat Muslim harus memikirkan masalah mereka sendiri yang telah menjadi sesuatu yang tidak terfikir disebabkan oleh lamanya pemikiran yang bersifat ortodoks.

Kedua, perlunya pemikiran kontemporari untuk membuka ranah-ranah dan penemuan baharu dalam dunia ilmu lewat pendekatan lintas budaya dan displin ilmu, sewaktu berhadapan dengan masalah kehidupan sejagat.

Hari ini, para reformis Muslim melihat dimensi humanistik sebagai batu asas yang penting dalam kehidupan keagamaan, teristimewa pendidikan agamanya.

Merekonstruksikan kembali idea dan visi pendidikan agama adalah sama pentingnya dengan mengajukan perubahan pedagogi kurikulum.

Soedjatmoko, seorang pemikir Indonesia yang terkenal, dengan tuntas menunjukkan betapa pendidikan agama itu penting dalam pembangunan negara-bangsa seperti di Indonesia kerana menurutnya:

(1) ia berusaha ke arah pemupukan beberapa ciri seperti keberanian untuk hidup mandiri, mengambil inisiatif, sensitif terhadap hak-hak orang lain dan keperluan kolektif dalam masyarakat dan umat manusia, sanggup untuk bekerjasama demi kebaikan umum dalam proses perubahan sosial, tanpa takut kepada perubahan yang sedang berlaku;

(2) berusaha ke arah memupuk motivasi yang kental pada anak didiknya untuk mempelajari dan memahami realiti sosial yang terdapat dalam masyarakat;

(3) berusaha ke arah merangsang para pelajar untuk mempraktikkan apa yang mereka yakini;

(4) berusaha ke arah integrasi dan sinkronisasi (penyelarasan) dengan pendidikan yang bukan daripada jurusan keagamaan.

Pendek kata, apabila membicarakan pemikiran Islam bukan sahaja harus mengambil kira tradisi keintelektualan Islam yang berbagai, tetapi melihat aliran humanistik yang harus terbangun dalam sistem pendidikan Islam kontemporari.

Selagi kita tidak dapat mengaitkan soal pemikiran Islam dengan keperluan dan cabaran kemanusiaan dan kezamanan, kita sebenarnya telah memutuskan pemikiran dan pendidikan Islam dari nadi kerelevanannya.

Untuk kita membangunkan sebuah gagasan falsafah pendidikan Islam, kita harus mengambil kira kondisi semasa dan setempat, selain menimbangkan struktur sosioekonomi masyarakat masing-masing.

Memetik tanggapan Nurcholish Madjid, seorang pemikir Islam asal Indonesia, yang tekun mengajukan gagasan kemanusiaan Islam, wajar kita menimbangkan bersama:

“Kerja kemanusiaan atau amal soleh itu merupakan proses perkembangan yang permanen. Perjuangan kemanusiaan berusaha agar perubahan dan perkembangan dalam masyarakat selalu mengarah kepada yang lebih baik, lebih benar. Oleh sebab itu, manusia harus mengetahui arah yang benar daripada perkembangan peradaban di segala bidang."

"Dengan perkataan lain, manusia harus mendalami dan selalu mempergunakan ilmu pengetahuan. Kerja manusia dan kerja kemanusiaan tanpa ilmu tidak akan mencapai tujuannya, sebaliknya ilmu tanpa rasa kemanusiaan tidak akan membawa kebahagiaan bahkan mungkin menghancurkan peradaban.”

Di sinilah humanisme kritis boleh menyumbang. Membicarakan aspek-aspek humanisme kritis yang terlafaz dalam tradisi pemikiran Islam dari zaman sebelumnya, harus dapat memacu kita untuk membangunkan pemikiran Islam yang moden, progresif dan humanistik.

Itulah antara tugas umat Islam untuk benar- benar berdiri atas keyakinan bahawa Islam sebagai rahmatan lil alamin. Dan kitalah yang bersaksi dan bertindak ke arah itu, demi kesejahteraan umat manusia dalam alam ini. Inilah yang tertanggung ke atas kita hari ini.