สำหรับเรื่องราวการเดินทางของชาวปาตานีไปยังเกาะสุลาเวซีนั้น ครั้งแรกผู้เขียนได้รับรู้จากบทความที่เขียนขึ้นโดย คุณอับดุลลอฮ ลออแมน นักประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชาวจังหวัดชายแดนภาคใต้ และหลังจากนั้นได้พบปะผู้คนที่มีเชื้อสายปาตานีจากเกาะสุลาเวซี เช่น นายซัฟรุลลอฮ ซันเร นักเขียนชาวอินโดเนเซีย ที่มักเดินทางไปมาระหว่างเมืองอุยุงปันดังกับกรุงกัวลาลัมเปอร์ เขาได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการตั้งถิ่นฐานของชาวปาตานีในเกาะสุลาเวซี รวมทั้งนักเขียนรางวัลศิลปินแห่งชาติของมาเลเซีย คือคุณ อาเรนา วาตี ที่เกิดบนเกาะสุลาเวซี แต่มาใช้ชีวิตในประเทศมาเลเซีย ก็ได้ให้ความรู้เกี่ยวกับการมีอยู่ของชาวปาตานีบนเกาะสุลาเวซี และที่สำคัญที่สุด คือการได้พบดร. มุคลิส ฮัดราวี นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยฮาซานุดดิน เมืองอุยุงปันดัง เกาะสุลาเวซี ซึ่งเป็นผู้ที่สนใจเกี่ยวกับการตั้งถิ่นฐานของชาวปาตานีบนเกาะสุลาเวซี
จากหลักฐานถึงการอพยพของชาวปาตานีไปยังเกาะสุลาเวซี โดยในอดีตไปตั้งถิ่นฐานในอาณาจักรโกวา (Gowa) นั้นกล่าวกันว่า ในอดีตการค้าขายระหว่างปาตานีกับเมืองต่างๆที่ตั้งอยู่ในภูมิภาคมลายู หรือ นูซันตารา (Nusantara) มีมาเป็นเวลายาวนาน และยิ่งปาตานีเองในอดีตเคยเป็นเมืองท่าที่สำคัญในภูมิภาคนี้ มีหลักฐานว่า เรือสินค้าจากปาตานีไปทำการค้าระหว่างปาตานีกับเกาะสุลาเวซีมาเป็นเวลานานแล้ว หลักฐานจากทางเกาะสุลาเวซีได้บรรยายถึงการอพยพของชาวปาตานีว่า ในปี 1602-1632 ในช่วงที่มีสงครามระหว่างสยามกับปาตานีนั้น ชาวปาตานีภายใต้การนำของดาโต๊ะมหาราชาเลลา พร้อมเรือนับหลายสิบลำไปอพยพไปตั้งถิ่นฐานในเกาะสุลาเวซี ในการอพยพของดาโต๊ะมหาราชาเลลาในครั้งนั้น คณะชาวปาตนีได้นำธงปาตานีที่ชื่อว่าธง Buluh Perindu ไปด้วย
ที่เมืองโกวา(Gowa) ทางดาโต๊ะมหาราชาเลลาและชาวปาตานีได้ขออนุญาตตั้งถิ่นฐานในเมืองดังกล่าว ทางกษัตริย์เมืองโกวาที่ชื่อว่า กษัตริอีมางารางี ดาเอง มารับเบีย ก็ยินดีให้ชาวปาตานีดังกล่าวตั้งถิ่นฐานในเมืองโกวา พร้อมแต่งตั้ง ดาโต๊ะมหาราชาเลลา หัวหน้าชาวปาตานีให้เป็นผู้นำของชุมชนชาวมลายูดังกล่าว นี้เป็นข้อมูลแรกที่ได้กล่าวถึงการอพยพของชาวปาตานีไปยังเมืองโกวา (Gowa) ซึ่งปัจจุบันตั้งอยู่ในจังหวัดสุลาเวซีใต้
หลายต่อหลายครั้งที่ได้พบกับนักวิชาการชาวเมืองอุยุงปันดัง ก็มักกล่าวถึงการเข้ามาตั้งถิ่นฐานของชาวปาตานีในเมืองอุยุงปันดัง แต่ที่น่าสนใจที่สุดคือ ดร. มุคลิส ฮัดราวี นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยฮาซานุดดิน เมืองอุยุงปันดัง ซึ่งเป็นผู้ที่สนใจถึงการตั้งของชาวปาตานีบนเกาะสุลาเวซี
ดร. มุคลิส ฮัดราวี ได้กล่าวถึงการอพยพมาตั้งถิ่นฐานของปาตานี ในอีกมุมมองหนึ่ง เขากล่าวว่าจากเอกสารหลักฐานของชาวบูกิส-มากัสซาร์ ได้บันทึกถึงการอพยพเข้ามาของชาวปาตานีบนเกาะสุลาเวซี โดยเขากล่าวว่า มีหลักฐานว่า ชาวปาตานีอพยะไปยังเกาะสุลาเวซี 2 ระลอกด้วยกัน ส่วนที่มีการกล่าวถึงการอพยพไปยังเกาะสุลาเวซีของดาโต๊ะมหาราชาเลลาและคณะชาวปาตานีนั้น เขากล่าวว่านั้นคือเป็นการอพยพในระลอกที่ 2
เขาได้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่าการอพยพครั้งแรกของชาวปาตานีไปยังเกาะสุลาเวซีนั้น เกิดขึ้นเมื่อปี 1512 นั้นคือการอพยพของชาวปาตานีภายใต้การนำของดาโต๊ะเลียง อับดุลกาเดร์ (Datuk Liang bdul Kadir )และภรรยาของดาโต๊ะเลียงที่มีชื่อว่าตวนฟาตีมะห์(Tuan Fatimah) ในเอกสารหลักฐานกล่าวว่าดาโต๊ะเลียง เดินทางมาจากจัมบู (อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานีในปัจจุบัน) โดยมาตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนใช้ชื่อว่าชุมชนปาตานี ปัจจุบันยังมีหลักฐานสุสานของดาโต๊ะเลียงแสดงถึงการมีส่วนตนของดาโต๊ะเลียง ส่วนการอพยพของดาโต๊ะมหาราชาเลลาพร้อมชาวปาตานีนั้นเป็นการอพยพในระลอกที่ 2 แต่ก็ได้ไปตั้งถิ่นฐานในชุมชนชาวปาตานีที่เดินทางมาในระลอกแรกเช่นกัน ในข้อมูลที่ ดร. มุคลิส ฮัดราวี ค้นพบยังได้กล่าวถึงการอพยพของดาโต๊ะมหาราชาเลลาว่า เขาได้เดินทางไปยังเกาะสุลาเวซีพร้อมกับภรรยาที่ชื่อว่า ปุตรีนิลามเกอสุมะห์
นอกจากนั้นในกลุ่มของดาโต๊ะมหาราชาเลลายังมีขุนนางปาตานีที่ชื่อว่า ดาโต๊ะปาดุการาชา (Datuk Paduka Raja) พร้อมภรรยาที่ชื่อว่า ปุตรีเสนาปาตี (Putri Senapati) การอพยพระลอกที่ 2 นี้แหละ เมื่อมาตั้งถิ่นฐานในชุมชนที่ชาวปาตานีระลอกที่ 1 มาอยู่ ซึ่งขณะนั้นใช้ชื่อชุมชนว่า ชุมชนซาลาโย (Salajo) จึงได้มีการเปลี่ยนชื่อชุมชนจากเดิมที่ชื่อว่า ชุมชนซาลาโย มาเป็นชุมชนปาตานี จนถึงปัจจุบัน
ด้วยชุมชนชาวมลายูที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานในเกาะสุลาเวซี มีทั้งที่เป็นชาวปาตานี ชาวมลายูอื่นๆ รวมทั้งที่เป็นชาวมีนังกาเบา จึงเกิดการแต่งงานระหว่างชาวมลายูปาตานีกับชาวมีนังกาเบา โดยเกิดขึ้นในรุ่นที่ 2 ของกลุ่มดาโต๊ะมหาราชาเลลา นั้นคือ ตวนอามีนะห์ (Tuan Aminah) บุตรสาวของดาโต๊ะมหาราชาเลลา กับตวนราชาปุตรา ดาโต๊ะมะห์โกตา (Tuan Rajja Putra Datuk Makotta) จากชุมชนชาวมีนังกาเบา สำหรับชาวมลายูในรุ่นที่ 3 จะใช้คำว่า เจ๊ะ/อึนเจ๊ะ (Enchek) นำหน้าชื่อ และชาวมลายูรุ่นที่ 3 ของชุมชนมลายูนี้เมื่อได้แต่งงานกับชาวบาโย (Bajo) เมื่อได้ลูกหลานจะใช้คำว่า กาเร (Kare)นำหน้าชื่อ
ปัจจุบันชุมชนปาตานีนับว่าเป็นชุมชนที่ค่อนข้างจะใหญ่ ตั้งอยู่ในตำบลมัปปากาซุงฆู (Mappakasunggu) อำเภอตากาลาร์ ในปี 2009 ชุมชนปาตานี ถูกแยกออกเป็น 3 ชุมชน ชุมชนในที่นี้หมายถึง หน่วยการปกครองของอินโดเนเซียที่ใช้ชื่อว่า Desa ซึ่งมีสถานะเล็กกว่าระดับตำบล แต่ใหญ่กว่าระดับหมู่บ้าน นั้นคือหลายๆหมู่บ้านรวมกันเรียกว่า Desa ชุมชนปาตานีประกอบด้วย 4 หมู่บ้าน คือหมู่บ้านบนโตมาไน ( Bontomanai) หมู่บ้านมางูลับเบ (Mangulabbe) หมู่บ้านปาตานี และหมู่บ้านปัตเตเกรัง(Pattekerang)
คิดว่าน่าจะถึงเวลาแล้วที่ชาวจังหวัดชายแดนภาคใต้จะฟื้นความสัมพันธ์ขึ้นมากับลูกหลานชาวปาตานี ซึ่งการสานความสัมพันธ์นี้ก็อาจเป็นอีกวิธีหนึ่งของการเปิดประตูสินค้าจากจังหวัดชายแดนภาคใต้ไปยังเกาะสุลาเวซี โดยเฉพาะจังหวัดสุลาเวซีใต้ที่มีประชากรถึง 8 ล้านคน
Tiada ulasan:
Catat Ulasan