บทความเรื่อง ขบวนการอาเจะห์เสรี นี้จะเขียนเป็นตอนๆ โดยการแปลและเรียบเรียง จากหนังสือชื่อ Gerakan Aceh Merdeka ที่เขียนขึ้นโดย เนตา เอ็ส ปาเน
เริ่มแรกการต่อสู้ของประชาชนชาวอาเจะห์
ถ้าย้อนกลับมองอดีต การเกิดกบฏที่ต่อเนื่องถึงกระบวนการแบ่งแยกดินแดนอาเจะห์เพื่อเอกราชนั้น ไม่อาจปฏิเสธถึงการมีกลุ่มที่ต่อต้านในหมู่ผู้นำอาเจะห์ การที่ดินแดนนั้นเข้าเป็นส่วนหนึ่งในสาธารณรัฐอินโดเนเซีย และสนับสนุนการประกาศเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซียหรือไม่ นั่นคือไม่กี่วันหลังจากประกาศเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซียของซูการ์โน-ฮัตตา กลุ่มที่ต่อต้านก็เกิดขึ้นที่อาเจะห์ 5 วันหลังจากการประกาศเอกราช นั่นคือวันที่ 22 สิงหาคม 1945 มีบรรดาผู้นำและนักต่อสู้ชาวอาเจะห์รวมตัวกันที่บ้านตือกูอับดุลลอฮฺ ยือนิบ ที่เมืองบันดาอาเจะห์ ตือกู ยัก อารีฟ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร Volksraad (สภาที่จัดตั้งโดยฮอลันดาที่กรุงจาการ์ตา) ผู้มีตำแหน่งเป็น Resident ของอาเจะห์ก็เข้าร่วมในการประชุมคร้งนั้นด้วย เขาแจ้งข่าวว่าซูการ์โน-ฮัตตาได้ประกาศเอกราชประเทศสาธารณรัฐอินโดเนเซียแล้ว โดยมีดินแดนตั้งแต่ซาบัง (Sabang)ในอาเจะห์จนถึงเมอราวเก Merauke)ในอิเรียนจายา
ในโอกาสนั้นตือกูยักอารีฟได้ให้แนวคิดแก่ประชาชนชาวอาเจะห์ บรรดาผู้นำและนักต่อสู้ที่อาเจะห์ให้สนับสนุนซูการ์โน-ฮัตตา ขณะนั้นตือกูยักอารีฟถือเป็นนักการเมืองหนุ่มที่มีอิทธิพลในฐานะเป็นResidentของอาเจะห์แม้ว่าเขาจะมีอายุเพียง 46 ปี แต่การนำของเขาในฐานะResidentได้รับการเคารพจากประชาชน เมื่อได้ยินคำกล่าวดังกล่าว ตือกูอับดุลลอฮฺ ยือนิบได้พูดว่า “ข้าพเจ้าสนับสนุนอะไรก็แล้วแต่ ที่ตือกู ยัก อารีฟได้ตัดสินใจ แต่ต้องสังเกตด้วยว่าญี่ปุ่นยังคงมีอำนาจเต็มที่ในอาเจะห์ นอกจากนั้นฮอลันดาและพันธมิตรของเขาได้มีอำนาจเหนือซาบัง” ทั้งหมดที่เข้าประชุมเห็นด้วยกับตือกูอับดุลลอฮฺ ซูการ์โน-ฮัตตา จำเป็นต้องได้รับการสนับสนุน แต่เพื่อให้ดินแดนอาเจะห์หรือนักต่อสู้ชาวอาเจะห์ด้วยตนเอง
ตรงกับวันที่ 22 สิงหาคม 1945 มีการลงมติโดยวันรุ่งขึ้นบรรดาผู้นำชาวอาเจะห์ต้องประชุมกันที่ชูโชกัน สำนักงานResidentของอาเจะห์) เพื่อกำหนดแนวทางในการเดินต่อไป ขณะเดียวกันมีการออกหนังสือเชิญการประชุมที่ชูโชกันครั้งนั้นมีบรรดาผู้นำชาวอาเจะห์เป็นจำนวน 56 คนเข้าร่วม แต่เต็งกูมูฮัมหมัด ดาวุด บือเระห์ไม่ได้เข้าร่วม ประมาณเวลา 09.00 น. ตือกูยักอารีฟได้เปิดการประชุม บนโต๊ะของเขามีคัมภีร์อัล-กูรอ่าน และธงแดง-ขาว หลังจากได้เปิดการประชุมตือกูยักอารีฟได้ยืนขึ้นแล้วได้เอาคัมภีร์อัล-กูรอ่าน หลังจากนั้นได้กล่าวคำปฏิญาณตนและ “ด้วยนามของพระผู้เป็นเจ้า ข้าจะจงรักภักดีเพื่อพิทักษ์เอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซียจนหยดเลือดสุดท้านของข้า” คำสัญญาจงรักภักดีนี้ได้กล่าวขึ้นอีกครั้งโดยตือกู ฟังลีมา โปแลม มูฮัมหมัด อาลี ตามคำบอกเล่าส่วนหนึ่งที่อาเจะห์กล่าวว่า มูฮัมหมัด อาลีเป็นบุคคลแรกที่ได้ข่าวการประกาศเอกราชสาธารณรัฐอินโดเนเซียของซูการ์โน-ฮัตตา หลังจากมูฮัมหมัด อาลีผู้มีอายุ 54 ปีกล่าวคำสัญญาเสร็จ ผู้นำคนอื่นๆที่เข้าร่วมประชุมที่ชูโชกันก็เวียนกันกล่าวคำสัญญา
ประมาณเวลา 10.00 น. ผู้เข้าร่วมประชุมทั้งหมดก็ออกจากห้อง ธงแดง-ขาวก็ถูกโบกสะบัดโดยอดีตหัวหน้าตำรวจที่อาเจะห์ ซึ่งมีชื่อว่า นายฮูเซ็น นาอิม และช่วยโดยนายมูฮัมหมัด อามีน บูเกะห์ นี่คือครั้งแรกที่ธงแดง-ขาวถูกโบกที่ดินแดนแห่งระเบียงมักกะห์นี้ หลังจากนั้นมีการปฏิญาณคำสัญญาสนับสนุนสาธารณรัฐอินโดเนเซีย พร้อมโบกธงแดง-ขาวเกิดขึ้นทั้วดินแดนอาเจะห์ นับตั้งแต่นั้นบรรดาผู้นำของอาเจะห์ได้พร้อมใจกันยกตือกูยักอารีฟเป็นผู้นำของเขา หลังจากนั้นไม่นานตือกูยักอารีฟได้รับแต่งตั้งเป็นผู้ว่าราชการคนแรกของอาเจะห์ แต่ไม่ได้หมายความว่าประชาชนชนชาวอาเจะห์ทุกคนมีความเหมือนที่แสดงออกโดยบรรดาผูนำชาวอาเจะห์ที่เข้าประชุมที่สำนักงานของResident ส่วนน้อยของชาวอาเจะห์เห็นว่าเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซียทำให้พวกเขาขาดทุน ความคิดนี้ส่วนใหญ่มาจากบรรดาขุนนาง (hulubalang)ที่กระหายอำนาจ พวกเขาหวังว่าด้วยการพ่ายแพ้ของญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่2 ประเทศญี่ปุ่นจะถอยออกจากอาเจะห์ ด้วยประการดังกล่าวพวกเขาจะเป็นผู้ปกครองในดินแดนอาเจะห์ไม่ใช่ซูการ์โน-ฮัตตาในนามของประชาชนชาวอินโดเนเซียที่ได้ประกาศเอกราชแล้ว บรรดาขุนนางเหล่านี้มั่นใจว่าอำนาจนั้นสามรถมีได้โดยความช่วยเหลือจากฮอลันดา นั้นหมายความว่าตลอดการยึดครองของญี่ปุ่น พวกเขามีความใกล้ชิดกับบรรดาหน่วยราชการการลับของฮอลันดา หนึ่งในตระกูลขุนนางที่ต่อต้านการประกาศเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซีย คือ ตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอก ซึ่งเกิดที่หมู่บ้านจุมบอก ตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอกเป็นผู้ชายที่แข็งกร้าว มีความเด็ดขาด ห้ามคนหนุ่มอาเจะห์โบกธงแดง-ขาว ในวันที่ 15 กันยายน 1945 เขาส่งตัวแทนไปพบเจ้าหน้าที่ที่ถูกญี่ปุ่นกักตัวที่รันเตาปราฟาท,สุมาตราเหนือ เพื่อให้เข้ามายังอาเจะห์ อย่างไรก็ตามการต่อสู้ของตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอกในการต่อต้านเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซียที่อาเจะห์ล้มเหลวกลางทาง เพราะนักต่อสู้เอกราชสาธารณรัฐอินโดเนเซียที่อาเจะห์อยู้ภายใต้การนำของซามาอุน กาฮารูได้ปฏิบัติการจู่โจมไปยังฐานที่มั่นของตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอก ในประวัติศาสตร์อาเจะห์ได้เรียกเหตุการณ์นี้ว่าเหตุการณ์จุมบอก(1)
ส่วมหนึ่งของผู้นำอาเจะห์เห็นว่าความจริงแล้วสงครามจุมบอกเป็นสงครามระหว่างนักปราชญ์ศาสนากับบรรดาขุนนาง กลุ่มคนทั้งสองกลุ่มในสังคมอาเจะห์นี้มีความขัดแย้งกันตั้งแต่สมัยยุคอาณานิคมฮอลันดา เหล่าขุนนางนี้มักถูกมองว่าเป็นผู้ทำลายการต่อสู้ของนักปราชญ์ศาสนาและนักต่อสู้ชาวอาเจะห์ในการต่อต้านเจ้าอาณานิคมฮอลันดา ภูมิหลังนี้ทำให้สงครามจุมบอกกลายเป็นสงครามใหญ่ ซึ่งส่วนหนึ่งของผู้นำอาเจะห์เรียกว่าสงครามระหว่างพี่น้องที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์อาเจะห์ (2)
สงครามดังกล่าวสามารถยุติลงในปลายปี 1946 ในการปราบอิทธิพลและกดดันต่อบรรดาขุนนางหรือผู้สนับสนุนตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอกนั้น ผู้นำนักต่อสู้ชาวอาเจะห์ที่ชื่อว่ามูฮัมหมัด นูร์ เอล-อิบราฮิมได้นำกองกำลังจำนวน 1,000 คนจากอาเจะห์เหนือและปีดีไปยังพื้นที่บีรึน,อาเจะห์เหนือ วัตถุประสงค์คือเพื่อจู่โจมฐานที่มั่นใหญ่ของกลุ่มจุมบอก พื้นที่บีรึนได้กลายเป็นฐานที่มั่นใหญ่ของบรรดาผู้นำหรือกลุ่มจุมบอก ในการปะทะกันที่ฐานที่มั่นใหญ่นั้น กลุ่มจุมบอกมีการต่อต้านการจู่โจมของนักต่อสู้ชาวอาเจะห์ที่สนับสนุนการประกาศเอกราชของสาธารณรัฐอินโดเนเซีย
ในการประทะด้วยกำลังอาวุธเกิดขึ้นระหว่างกลุ่มกาฮารูกับกลุ่มขุนนางดาวุด จุมบอก ในปี 1946 กลุ่มศักดินานั้นในที่สุดก็แตกสลาย มีการคาดว่าผู้เสียชีวิตจากสงครามจุมบอกมีประมาณ 1,500 คน (3) ส่วนใหญ่ของผู้เสียชีวิตเป็นสมาชิกของกลุ่มจุมบอก รวมทั้งตือกู มูฮัมหมัด ดาวุด จุมบอกด้วย นี้คือประวัติศาสตร์ที่ขมขื่นสำหรับเหล่าบรรดาขุนนางที่อาเจะห์
เหตุการณ์จุมบอกเป็นจุดจบของประวัติศาสตร์ที่ยาวนานศักดินาขุนนางในดินแดนที่อยู่ปลายสุดของเกาะสุมาตรา อย่างไรก็ตามเหตุการณ์จุมบอกสามารถกล่าวได้ว่าเป็นประวัติศาสตร์แรกเริ่มสำหรับการต่อสู้ที่ยาวนานของประชาชนชาวอะเจะห์ที่มีต่อสาธารณรัฐอินโดเนเซีย ถ้าจะให้ชัดก็คือมีความเหมือนระหว่างขุนนางจุมบอกกับขบวนการอาเจะห์เสรี อย่างน้อยก็สามารถเห็นถึงภูมิศาสตร์ของการต่อสู้ของพวกเขา ฐานที่มั่นของขุนนางจุมบอกคือพื้นที่บริเวณบีรึน เฉกเช่นเดียวกับขบวนการอาเจะห์เสรี เริ่มฐานที่มั่นตั้งอยู่ในเขตปีดี ภายหลังจากนายฮาซัน ตีโรออกไปยังต่างประเทศ ฐานที่มั่นของขบวนการอาเจะห์เสรีย้ายไปยังพื้นที่บีรึน แม้จะเป็นเช่นนั้นก็ตาม จนถึงปัจจุบันยังไม่พบหลักฐานที่หนักแน่นว่าบรรดาลูกหลานตระกูลดาวุด จุมบอก หรือบรรดาขุนนางคนอื่นเข้าร่วมในการต่อสู้ของขบวนการอาเจะห์เสรี (ต่อ)
อ้างอิง
1. M. Nur
El Ibrahimy.1982. Tgk. M.
Daud Beureueh Peranannya
dalam pergolakan di
Aceh. Jakarta
2. สัมภาษณ์ H. M. Nur
El Ibrahimy, Tempo 26 ธันวาคม 1999
3. นิตยสาร
Tajuk, 23 ธันวาคม 1998
