ยิ่งเรียนรู้ประวัติศาสตร์ปาตานีลึกขึ้น ยิ่งรู้สึกว่าตัวเองยังไม่รู้ประวัติศาสตร์ปาตานีมากนัก

โดย นายนิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

เมื่อสัก 20 ปีก่อน ทางคณะวิจัยของมหาวิทยาลัยมาลายา มาเลเซีย ประกอบด้วยอาจารย์ด้านประวัติศาสตร์ ด้านวรรณกรรม และด้านเศรษฐกิจ ได้ลงพื้นที่มายังสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ และภาคใต้ตอนบน ส่วนนักศึกษาร่วมลงพื้นที่ มีผมจะศึกษาด้านสังคมวัฒนธรรม มีอาจารย์ @ แห่งมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ จะศึกษาด้านวรรณกรรม ผมได้บรรยายระหว่างจากด่านสุไหงโกลกจนถึงสุสานสุลต่านอิสมาแอลชาห์ สุสานรายาบีรู รายาอูงู อาจารย์ด้านประวัติศาสตร์ถามว่า บริเวณนี้ยังมีสถานที่สำคัญอีกไหม ผมตอบว่า หมดแล้วครับ ท่านเลยถามต่อว่า แล้วกูโบร์รายาโต๊ะกี (นิยูโซ๊ะ)อยู่ที่ไหน ผมตกม้าตาย จากความมั่นใจในตัวเองว่า รู้เรื่องประวัติศาสตร์ปาตานีกว่าอาจารย์ชาวมาเลเซีย ก็ตอบท่านว่า ไม่ทราบครับ ท่านเลยพาไปรู้จักกูโบร์รายาโต๊ะกี(นิยูโซ๊ะ) ขอใช้ของภาพคุณกูนาเซร์ อับดุลบุตร แม้ผมจะรู้จักเรื่องราวของรายาโต๊ะกี(นิยูโซ๊ะ) ตั้งแต่สมัยยังเรียนที่สำนักลูกพ่อขุน แต่สถานที่และเรื่องราวลึกๆไม่ทราบ 

ยังสงสัยว่า เด็กน้อยจะเดินทางกับกองทัพสยามไปยังกรุงเทพได้อย่างไร แต่คุณกูนาเซร์ อับดุลบุตร ก็ได้อธิบายว่า เด็กน้อยได้เดินทางไปกับพ่อชื่อวันฟาตัน คงจะไปในฐานะเชลยศึก ข้อมูลส่วนกลางกับข้อมูลท้องถิ่นยังมีความคลาดเคลื่อนกันเสมอ อย่างชื่อบุคคล พงศาวดารภาคที่ 3 พิมพ์ปี 2457 เมื่อพูดถึงประวัติศาสตร์ปาตานีทีไร ผมจะนึกถึงกูโบร์ของรายาโต๊ะกี(นิยูโซ๊ะ)เสมอ ในฐานะที่เป็นจุดที่ทำให้ต้องเรียนรู้ประวัติศาสตร์ปาตานีเชิงลึกมากขึ้น และอาจารย์ด้านประวัติศาสตร์จากคณะวิจัยของมหาวิทยาลัยมาลายาท่านนี้ ฝั่งสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ไม่ค่อยรู้จักท่านมากนัก และท่านค่อนข้างไม่เปิดตัวในฝั่งไทย ท่านคืออาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของ ผศ.ดร. มูฮัมหมัดอุมาร์ จะปากียา รองอธิการบดีมหาวิทยาลัยฟาตอนี จังหวัดปัตตานี