อักขระบาตัก แห่งเกาะสุมาตรา อินโดเนเซีย

โดย นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

เมื่อกล่าวถึงอักขระในโลกมลายู ย่อมไม่เพียงมีอักขระยาวี ที่ดัดแปลงมาจากอักขระอาหรับ โดยเพิ่มอักขระเสียงที่ไม่มีในภาษามลายู และอักขระรูมี หรือ โรมันที่นำมาจากชาติอาณานิคมมาใช้ ในโลกมลายูยังมีอักขระจำนวนมาก ในครั้งนี้ขอนำเสนออักขระบาตักของชนชาวบาตักบนเกาะสุมาตรา

อักขระบาตักหรือที่รู้จักกันในชื่อ Surat na Sampulu Sia (อักษร 19 ตัว), Si Sia-sia หรืออักขระบาตัก เป็นหนึ่งในอักขระของอินโดเนเซียแบบดั้งเดิมที่พัฒนาขึ้นในพื้นที่ชุมชนบาตัก สุมาตราเหนือ อักขระบาตักประกอบด้วยหลายรูปแบบที่ใช้เขียนตระกูลภาษาบาตัก 6 ตระกูล ได้แก่ ภาษาบาตักอังโกลา ภาษาบาตักกาโร ภาษามันไดลิง ภาษาบาตักปักปัก ภาษาบาตักซีมาลูงุน และภาษาบาตักโตบา อักขระบาตักนี้เป็นการพัฒนาการจากอักขระพราหมีของอินเดียผ่านอักขระกาวี อักขระบาตักถูกใช้อย่างต่อเนื่องโดยชาวบาตักตั้งแต่อย่างน้อยศตวรรษที่ 18 จนกระทั่งการใช้ค่อยๆ จางหายไปในศตวรรษที่ 20 อักขระนี้ยังคงสอนในสุมาตราเหนือโดยเป็นส่วนหนึ่งของเนื้อหาวิชาท้องถิ่น แต่มีการนำไปใช้อย่างจำกัดในชีวิตประจำวัน

ตัวอักขระบาตักเป็นระบบการเขียนแบบอาบูจีดา (Abugida) ที่ประกอบด้วยอักขระพื้นฐาน 19 ตัว พร้อมด้วยอักขระเพิ่มเติมหลายตัวในบางรูปแบบ เช่นเดียวกับอักขระพราหมีอื่นๆ พยัญชนะแต่ละตัวแทนพยางค์ที่มีสระ /a/ ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงได้โดยการเพิ่มตัวกำกับเสียงเฉพาะ อักขระบาตัก อ่านจากซ้ายไปขวา ตามเนื้อผ้า อักขระนี้เขียนโดยไม่มีช่องว่างระหว่างคำ (scriptio continua) โดยมีเครื่องหมายวรรคตอนน้อยที่สุด

โดยทั่วไปผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่าอักขระบาตักพัฒนาการมาจากอักขระพราหมีของอินเดียผ่านอักษรกาวี โดยอาศัยการศึกษาเปรียบเทียบรูปแบบของอักขระโลกมลายูหรือ นูซันตาราที่อธิบายครั้งแรกโดย K. F. Holle และ Johan Hendrik Caspar Kern อย่างไรก็ตาม ประวัติศาสตร์การวิวัฒนาการของอักขระบาตักนั้นไม่สามารถสืบย้อนได้อย่างแน่ชัด จนถึงขณะนี้พบอักขระบาตักในวัตถุทั่วไปมีอายุไม่เกิน 200 ปีเท่านั้น ตัวอักขระบาตักมักจะเขียนบนสื่อที่อาจเกิดความเสียหายได้ในภูมิอากาศเขตร้อน และไม่มีจารึกหรือโบราณวัตถุอื่นๆ ที่ได้รับการอนุมัติให้เป็นต้นแบบโดยตรงของตัวอักขระบาตัก

อักขระบาตักที่มีความใกล้ชิดที่สุดคืออักขระทางสุมาตราตอนใต้หรือที่รู้จักกันในชื่อซูรัตอูลู (Surat ulu) ทั้งตระกูลอักขระบาตักและบรรดาอักขระทางสุมาตราใต้ที่พัฒนาขึ้นภายในเกาะสุมาตรา  ซึ่งค่อนข้างช้าในการรับอิทธิพลจากภายนอก ด้วยเหตุผลนี้ เมื่อเกาะสุมาตราได้รับอิทธิพลอิสลามอย่างมีนัยสำคัญตั้งแต่ศตวรรษที่ 14 ทั้งสองภูมิภาคยังคงใช้อักขระที่มาจากอักขระตระกูลอินเดีย ในขณะที่บริเวณชายฝั่งทะเลใช้อักษรอาหรับและอักขระยาวี อักขระบาตักเชื่อกันว่ามีการพัฒนาครั้งแรกในพื้นที่อังโกลา-มันไดลิง ซึ่งอาจอยู่ไม่ไกลจากชายแดนสุมาตราตะวันตก จากมันไดลิง อักขระบาตักได้แพร่กระจายไปทางเหนือไปยังภูมิภาคบาตักโตบา จากนั้นบาตักซีมาลูงุนและบาตักปักปัก จนกระทั่งในที่สุดก็มาถึงภูมิภาคบาตักกาโรซึ่งเป็นเขตสุดท้ายที่ได้รับอักขระบาตัก แม้ว่าจะเป็นพื้นที่สุดท้ายที่ได้รับอักขระบาตัก แต่พื้นที่บาตักกาโร ที่กำลังพัฒนาก็กลายเป็นพื้นที่ที่มีประเพณีการใช้อักขระบาตัก ที่แข็งแกร่งและยาวนานที่สุดหลังอินโดเนเซียได้รับเอกราช

จะเห็นได้ว่า อักขระบาตักนี้ กระจายไปในกลุ่มชาวบาตักต่างๆ เช่น ภาษาบาตักอังโกลา ภาษาบาตักกาโร ภาษามันไดลิง ภาษาบาตักปักปัก ภาษาบาตักซีมาลูงุน และภาษาบาตักโตบา แต่ยังสร้างความสับสนให้กับผู้เขียน ด้วยบางเผ่า เช่น ชาวมันไดลิง ก็ไม่ยอมรับว่า ตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของชาวบาตัก หรือชาวกาโร ส่วนหนึ่งก็ไม่ยอมรับว่า ชาวกาโร เป็นส่วนหนึ่งของเผ่าบาตัก บอกว่าภาษากาโรของตนเอง แตกต่างจากภาษาของชาวบาตัก

คำอธิบายและตารางอักขระบาตักที่เก่าแก่ที่สุดชิ้นหนึ่งโดยนักเขียนชาวต่างประเทศสามารถพบได้ในหนังสือประวัติศาสตร์สุมาตราโดยวิลเลียม มาร์สเดน ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1784 อย่างไรก็ตาม นอกเหนือจากนั้น ยังไม่ค่อยมีใครรู้จักภาษาบาตัก วรรณกรรม และตัวอักขระนอกชุมชนบาตักจนกระทั่งถึงกลางศตวรรษที่ 19 ในปี 1849 สมาคมผู้เผยแพร่ศาสนาชาวดัตช์ได้มอบหมายให้นักภาษาศาสตร์ นาย Herman Neubronner van der Tuuk ศึกษาภาษาบาตักโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อผลิตพจนานุกรม สื่อไวยากรณ์ และคำแปลพระคัมภีร์ที่คู่ควรกับภาษานั้น ในปี 1851 เขามาถึงเกาะสุมาตราและอาศัยอยู่ที่เมืองท่าบารุส เขาสำรวจภายในดินแดนบาตักเป็นประจำตั้งแต่ปี 1853 จนกระทั่งเดินทางออกจากเกาะสุมาตราในปี 1857 จากการศึกษาและประสบการณ์ของเขากับชาวบาตัก นาย Herman Neubronner van der Tuuk ได้เขียนงานที่ครอบคลุมเกี่ยวกับมุขปาฐะ และลายลักษณ์อักขระบาตัก ซึ่งงานเขียนของเขายังคงเป็นข้อมูลอ้างอิงพื้นฐานในหลากหลายการศึกษาเกี่ยวกับชาวบาตัก

                             เอกสารที่มีซองรูปแกะสลักกิ้งก่าบอรัสปติ

การสื่อสาร

อักขระบาตักมักเขียนโดยใช้สื่อหลายประเภท โดยที่นิยมใช้กันมากที่สุด ได้แก่ ไม้ไผ่ กระดูก และเปลือกไม้ ต้นฉบับที่ใช้สื่อเหล่านี้สามารถพบได้ในขนาดและระดับของงานฝีมือที่แตกต่างกัน การเขียนทั่วไปในชีวิตประจำวันจะมีรอยขีดข่วนบนพื้นผิวของไม้ไผ่หรือกระดูกด้วยมีดขนาดเล็ก จากนั้นลายเส้นเหล่านี้จะถูกทำให้ดำคล้ำด้วยเขม่าเพื่อปรับปรุงให้อ่านง่ายขึ้น ไม้ไผ่และกระดูกที่ใช้เขียนอักขระบาตักมักใช้เป็นเครื่องมือในชีวิตประจำวัน เช่น ที่สำหรับใส่หมากหรือสร้อยคอ ตลอดจนเครื่องรางเพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้าย เปลือกพิเศษใช้สำหรับต้นฉบับ เอกสาร (Pustaha) ที่นักบวชใช้ ในการทำเอกสารนั้น เปลือกชั้นในของต้นกฤษณา (Aquilaria Malaccensis) จะถูกตัดและบดเป็นแผ่นยาวเรียกว่าหลักลัก ความยาวของแผ่นเหล่านี้ราวตั้งแต่ 60 ซม. ถึง 7 ม.

                               เอกสารที่กว้างยาวที่สุด 15 เมตร

แต่แผ่นเอกสารที่ใหญ่ที่สุดที่รู้จัก ปัจจุบันเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์ Tropenmuseum ประเทศเนเธอร์แลนด์ มีความยาวได้ถึง 15 ม. จากนั้นพับแผ่นหลักลักและปลายทั้งสองข้างสามารถติดกาวเข้ากับฝาไม้ที่เรียกว่าลำปัก (Lampak) ซึ่งมักมีรูปแกะสลักกิ้งก่าบอรัสปติ (ukiran kadal Boraspati) ตรงกันข้ามกับต้นฉบับไม้ไผ่และกระดูก ต้นฉบับเอกสาร เขียนด้วยหมึกโดยใช้ปากกาที่ทำจากซี่โครงใบตาล (Arenga pinnata) เรียกว่า suligi หรือปากกาที่ทำจากเขาควายเรียกว่า Tahungan กระดาษมีการใช้ในปริมาณจำกัดในช่วงกลางศตวรรษที่ 19 และสูงกว่านั้น แต่ไม้ไผ่ กระดูก และเปลือกไม้ยังคงถูกใช้เป็นสื่อหลักในการเขียนอักษรบาตัก จนกระทั่งศตวรรษที่ 20 เมื่อประเพณีการเขียนอักษรบาตักเริ่มมีขึ้น หายไป

อ้างอิง

Karel Frederik Holle, (1882). "Tabel van oud-en nieuw-Indische alphabetten". Bijdrage tot de palaeographie van Nederlandsch-Indie. Batavia: W. Bruining.

Herman Neubronner van der Tuuk, A Grammar Of Toba Batak, Koninklijk Instituut Voor Taal, Land En Volkenkunde

Michael Everson & Uli Kozok, Proposal for encoding the Batak script in the UCS,

อักขระอาลีฟูรู อีกขระแห่งเกาะมาลูกุ อินโดเนเซีย

โดย นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

สำหรับอักขระในโลกมลายูนั้น มีมากมาย มากกว่าที่เราในฐานะคนชายขอบของโลกมลายูจะรับรู้  สำหรับการแนะนำอักขระของโลกมลายูในครั้งนี้จะขอแนะนำอักขระอาลีฟูรู ซึ่งเป็นอักขระของชาวเกาะมาลูกุ

อักขระอาลีฟูรู

ดินแดนอาลีฟูรู ไม่มีความรู้ด้านลายลักษณ์อักขระ มันไม่เพียงไม่ใช่ตัวอักษรของดินแดนอาลีฟูรู แต่เป็น "สิ่งสร้าง" ในจินตนาการที่ไม่สามารถพิสูจน์ได้จากมุมมองทางประวัติศาสตร์ รูปแบบของภาพที่กล่าวกันว่าเป็นอักขระอาลีฟูรู ซึ่งได้รับความสนใจเมื่อเร็วๆ นี้ เป็นเพียงความคิดสร้างสรรค์ทางศิลปะธรรมดาๆ เท่านั้น เป็นที่ชื่นชมอย่างมาก

แบบที่เรียกว่าอักขระอาลีฟูรู คือการสร้างสรรค์เครื่องประดับประจำเผ่าซึ่งมีต้นกำเนิดมาจากประเพณีของชาวอาลีฟูรูในการทำป้ายเพื่อสื่อข้อความ ทุกสัญญาณอยู่ในรูปของบางสิ่งบางอย่าง

และตั้งใจหรือมีข้อความที่สามารถแปลเป็นความหมายหรือเจตนาและวัตถุประสงค์ได้ ป้ายเหล่านี้สามารถทำได้โดยการวาดภาพบนพื้น พื้นทราย หรือบนกำแพงหิน คุณยังสามารถใช้หิน แท่งไม้ หรือแถบไม้ไผ่ ใบไม้ แขวน ติดหรือแปะบนต้นไม้ วางหรือจัดเรียงเท่าๆ กันหรือซ้อนกันบนพื้นก็ได้ เครื่องมือหรือวัสดุมีรูปทรงและจัดวางให้มีลักษณะคล้ายบางสิ่งบางอย่าง ใช้เป็นสื่อกลางในการถ่ายทอดข้อความที่เป็นสัญลักษณ์ของจุดประสงค์บางอย่างหรือเป็นแนวทางในการบรรลุเป้าหมาย

ชาวอะลีฟูรูไม่มีอักขระหรือตัวอักขระในการเขียน พวกเขาไม่มีความรู้ด้านลายลักษณ์อักขระ พวกเขามีเพียงภาษาตานะห์เป็นความรู้ด้วยวาจาเท่านั้น ซึ่งบันทึกไว้ในรูปแบบสัญญลักษณ์ ไม่มีเบาะแสที่สามารถใช้เป็นหลักฐานและพยานหลักฐานที่สามารถเชื่อและพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ได้ว่ามีอยู่จริง หากตัวตนดังกล่าวมีอยู่จริง แสดงว่าเคยใช้เขียนอะไรบางอย่างมาก่อน การเขียนทำได้โดยใช้กระดาษ ผ้า หนัง ใบไม้ ใบมีดไม้ไผ่ โลหะ กำแพงหิน หรือแกะสลักบนไซต์หินใหญ่ เช่นเดียวกับตัวอย่างสคริปต์ที่สร้างและใช้งานโดยชาติอื่น หลักฐานดังกล่าวมีอยู่จริงและสามารถเห็นได้ในปัจจุบัน ในขณะเดียวกันอักระอาลีฟูรู ก็ไม่เป็นเช่นนั้น

ภาษาแผ่นดิน (ภาษาตานะห์) บางครั้งเรียกว่า ภาษาอาลีฟูรู ซึ่งเป็นคำอ้างอิงที่หมายถึงภาษาดั้งเดิมของชาวอาลีฟูรู ภาษาตานะห์ เนื่องจากเป็นภาษาแม่ของภาษาท้องถิ่นต่างๆ ที่ถูกสร้างขึ้นในภายหลังและใช้โดยชุมชนท้องถิ่นทั่วเกาะมาลุกู

ภาษานี้ได้เริ่มต้นที่สร้างขึ้นและใช้เป็นเครื่องมือในการสื่อสารโดยบรรพบุรุษของชาวอาลีฟูรู ในเกาะเซรัม (Seram)

ภาษาตานะห์ ได้รับการถ่ายทอดในชุมชนอาลีฟูรู จากรุ่นสู่รุ่น กล่าวได้ว่าภาษาตานะห์ กลายเป็นภาษาหลักหรือภาษาแม่ซึ่งต่อมาได้พัฒนาและให้กำเนิดภาษาท้องถิ่นที่ถูกสร้างขึ้นในภายหลังและถูกนำมาใช้ในแต่ละชุมชนทั่วหมู่เกาะมาลุกูในปัจจุบัน

อ้างอิง

M. Thaha Pattiiha, Bahasa-Tana, Aksara Alifuru, Dan Nasib Bahasa Lokal Di Maluku, www.academia.edu.

 

อักขระตักบันวา อักขระท้องถิ่นของชาวฟิลิปปินส์

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ช่วงนี้เป็นการเริ่มแนะนำให้รู้จักอักขระท้องถิ่นต่างๆของชาวฟิลิปปินส์   ได้เขียนแล้วถึงอักขระบูฮิด และอักขระฮานูโนโอ ซึ่งเป็นอักขระของชาวเกาะมินโดโร สำหรับครั้งนี้จะเขียนถึงอักขระท้องถิ่นอีกอักขระหนึ่ง คือ อักขระบักบันวา ซึ่งเป็นอักขระของชาวเกาะปาลาวัน ฟิลิปปินส์  เรามาทำความรู้จักกับอักขระตักบันวา (Tagbanwa Alphabate) กันนะครับ

ชาวตักบันวา อาศัยอยู่บนเกาะปาลาวัน  ชาวตักบันวาจะมีภาษาพื้นเมืองของตนเอง เรียกว่าภาษาตักบันวา ภาษาของชาวตักบันวา  แบ่งออกเป็น 3 สำเนียง คือ ภาษาตักบันวาอาร์โบลัน (Aborlan Tagbanwa) ภาษาตักบันวาคาลาเมียน (Calamian Tagbanwa) และภาษาตักบันวาตอนกลาง (Central Tagbanwa) และชาวตักบันวา จะมีระบบการเขียนเป็นของตนเอง เรียกว่า อักขระตักบันวา (Tagbanwa Alphabate) อย่างไรก็ตาม ชาวตักบันวานอกจากพูดภาษาตักบันวาของตนเองแว พวกเขายังสามารถพูดภาษาคูโนนอน และภาษากาตาล๊อก หรือ ภาษาฟีลีปีโน ซึ่งเป็นภาษาราชการของประเทศฟิลิปปินส์ เป็นภาษาที่อยู่ในตระกูลออสโตรเนเซียน หรือเล็กลง คือตระกูลมลายู-โปลีเนเซีย มีประชากรผู้พูดภาษาตักบันวา ทั้งหมดประมาณ 8,000-25,000 คน ในพื้นที่ตอนกลางและตอนเหนือของเกาะปาลาวัน คนรุ่นใหม่ของผู้พูดภาษาตักบันวาเริ่มมีน้อยลง บางส่วนจะพูดภาษาที่ไม่ใช่ภาษาดั้งเดิมของตนเอง  ภาษาต่างๆ เช่นภาษาคูโยนอน (Cuyonon) ซึ่งเป็นภาษาสื่อสารของผู้คนบนเกาะปาลาวัน และภาษาตากาล๊อก (Tagalog) หรือ ภาษาฟีลีปีโน ภาษาทางการของประเทศ

ภาษาคูโยนอน (Cuyonon language) เป็นส่วนหนึ่งของภาษาบีซายา (Bisayan Language) ที่พูดกันบนชายฝั่งปาลาวันและหมู่เกาะ คูโย (Cuyo Island) ในประเทศฟิลิปปินส์ ภาษาคูโยนอน (Cuyonon language) เป็นภาษากลางที่ใช้ในการสื่อสารของจังหวัดปาลาวัน สี่สิบสามเปอร์เซ็นต์ของประชากรทั้งหมดของปาลาวันในช่วงปลายทศวรรษ 1980 พูดและใช้ภาษากูโยนอน จนกระทั่งในเวลาต่อมา เมื่อมีการอพยพเข้ามาในจังหวัดเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จากผู้อพยพที่พูดภาษาตากาล็อกจากเกาะลูซอนก  ทำให้สัดส่วนการพูดภาษาคูโยนอนลดลง

สำหรับภาษาตักบันวา ซึ่งเป็นความรู้เกี่ยวกับมรดกทางวัฒนธรรมพื้นเมืองของชาวตักบันวานั้น มีผู้พูดภาษาตักบันวาของตนเองน้อยลง ขึงมีข้อเสนอให้รื้อฟื้นภาษาตักบันวา โดยการสอนภาษาตักบันวา ในโรงเรียนรัฐบาลและเอกชนที่มีประชากรตักบันววอาศัยอยู่

อักขระตักบันวา มีการใช้ในฟิลิปปินส์จนถึงศตวรรษที่ 17 อักขระตักบันวา มีความเกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดกับอักขระไบบายิน เชื่อกันว่าทั้งสองอักขระมาจากอักขระกาวีของเกาะชวา เกาะบาหลี และเกาะสุมาตรา ซึ่งอักขระกาวีมาจากอักขระปัลลาวา ซึ่งเป็นหนึ่งในอักขระอินเดียตอนใต้ที่ได้มาจากอักษรพรหมมี

อักขระตักบันวา แต่ละตัวอักขระแทนพยางค์ที่ประกอบด้วยพยัญชนะและสระโดยธรรมชาติ /a/ ซึ่งเป็นลักษณะที่ใช้ร่วมกับอักษรที่เกี่ยวข้องกันหลายตัวจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เนื่องจากมาจากอักษรพราหมีหลากหลายรูปแบบในอินเดีย เช่นเดียวกับอักขระเหล่านี้ เสียงสระอื่นที่ไม่ใช่ /a/ จะถูกระบุโดยการเติมตัวกำกับเสียงด้านบน (สำหรับ /i/) หรือต่ำกว่า (สำหรับ /u/) ตัวอักษร สระเสียงเดียวจะแสดงด้วยตัวอักษรอิสระของตัวมันเอง ดังนั้น /a/, /i/ และ /u/ เนื่องจากมีเพียงสามตัวเท่านั้น พยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะจะเขียนโดยไม่มีพยัญชนะตัวสุดท้าย อักขระตักบันวา แตกต่างจากอักขระตักบันวาไบบายิน ด้วยรูปทรงของตัวอักษรหลายตัว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ‹ka› และ ‹wa› ซึ่งแตกต่างอย่างเห็นได้ชัดจากพันธุ์อื่น ๆ

ประเพณีการเขียนอักขระตักบันวา เขียนด้วยไม้ไผ่เป็นแถวแนวตั้งจากล่างขึ้นบนและซ้ายไปขวา อย่างไรก็ตาม จะอ่านจากซ้ายไปขวาเป็นเส้นแนวนอน

                                             อักขระอิบาลนัน 

อักขระอิบาลนัน แตกขยายมาจากอักขระตักบันวา

ในศตวรรษที่ 20 อักขระอิบาลนัน ได้เกิดขึ้น จากการถูกนำมาใช้ของชาวปาลาวัน โดยนำอักขระของชาวตักบันวา สำหรับอักขระที่ชาวเกาะปาลาวันที่อยู่ทางใต้ของเกาะ นำมาใช้นี้ พวกเขาเรียกตัวอักขระนี้ว่า อักขระอิบาลนัน

อ้างอิง

Christopher Miller,A survey of indigenous scripts of Indonesia and

the Philippines,2014, www.academia.edu.

Norberto omualdez,Tagbanwa Alphabate, Imprenta Cultura Filipinas,Manila, 1914.

Tagbanwa, www.omniglot.com

อักขระฮานูโนโอ อักขระท้องถิ่นของชาวฟิลิปปินส์

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ได้เขียนแล้วถึงอักขระบูฮิด ซึ่งเป็นอักขระของชาวฟิลิปปินส์   สำหรับชาวฟิลิปปินส์ก็ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของชาติพันธุ์มลายู  ครั้งนี้ขอเขียนถึงอักขระฮานูโนโอ  คำว่า โนโอ จะเป็นเสียงควบ จนบางครั้ง จะได้ว่า โน อย่างเดียว

เรามาทำความรู้จักกับอักขระท้องถิ่นหนึ่งชาวฟิลิปปินส์ ที่ชื่อว่า อักขระฮานูโนโอ หรือ Hanunó'o เป็นอักขระที่ใช้ในการเขียนภาษาฮานูโนโอ

เกาะมินโดโรในฟิลิปปินส์เป็นเกาะที่มีตัวอักขระที่ใกล้สูญพันธุ์สองตัวที่มีความเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิดและใกล้สูญพันธุ์ ได้แก่ อักขระฮานูโนโอทางตอนใต้ของเกาะมินโดโร และตัวอักขระบูฮิดที่ไม่ค่อยมีคนรู้จักซึ่งอยู่ไกลออกไปทางเหนือของเกาะมินโดโร ทำให้ได้เห็นว่า เราคุ้นเคยกับเกาะมินโดโรนี้มากน้อยเพียงใด การเขียนอักขระนี้มีลักษณะเป็นเส้นแนวนอนขนานกัน และคนถนัดซ้ายก็ให้เขียนในลักษณะเดียวกับคนถนัดขวาด้วย อักขระเหล่านี้ทำให้เกิดความสับสนอย่างมากในหมู่ผู้สังเกตการณ์ภายนอก บางคนคิดว่าอักขระเป็นแนวตั้ง บ้างก็ซ้ายไปขวาหรือขวาไปซ้าย แม้แต่จากล่างขึ้นบนด้วยซ้ำ

การกรีดด้วยมีดที่เรียกว่า มีดโบโล (Bolo knife) คมๆ บนพื้นผิวที่แข็ง กลม และค่อนข้างไม่มั่นคง เช่น ไม้ไผ่ มีความแตกต่างจากการเขียนบนกระดาษมีเส้น ตามสมควรแล้ว

คริสโตเฟอร์ เรย์ มิลเลอร์ อธิบายว่าการเขียน (สลัก) อักขระแบบ garagbutan  ซึ่งเป็นทรงกลม ก็จะใช้มีดโลโล (bolo knife) ส่วนการเขียน(สลัก) แบบ dakdahulan เป็นแบบใหญ่หรือหนา  จึงทำให้เกิดความแตกต่างระหว่าง แนวตั้งบางและแนวนอนหนา

บนเกาะมินโดโร สำหรับเทคโนโลยีการเขียนนี้ยังนำไปสู่ความแตกต่างทางวัฒนธรรมและภูมิภาคในรูปแบบการเขียนแบบดั้งเดิม ความแตกต่างนี้อาจเป็นความสวยงาม แต่ก็มีรากฐานมาจากด้านเทคนิคด้วย

ในอดีตนั้น ชายหนุ่มและหญิงสาวชาวฮานูโนโอ (Hanunuo) เรียนรู้อักขระฮานูนูโอ เพื่อเขียนบทกวีรักให้กันและกัน เป้าหมายคือการเรียนรู้เพลงให้ได้มากที่สุด และการใช้อักขระในการเขียนเพลงช่วยอำนวยความสะดวกในสื่อสารความรักกัน ปัจจุบันพวกเขามีแนวโน้มที่จะใช้อุปกรณ์ดิจิทัลมากขึ้น ซึ่งอุปกรณ์ดิจิทัลไม่สามารถรองรับอักขระฮานูโนโอได้

โครงสร้างอักขระฮานูโนโอ

อักขระพื้นฐาน 15 ตัวของอักขระฮานูโนโอแต่ละตัวแสดงถึงหนึ่งในพยัญชนะทั้ง 15 ตัว /p/ /t/ /k/ /b/ /d/ g/ /m/ /n/ /ŋ/ /l/ /r/ / s/ /h/ /j/ /w/ ตามด้วยสระ /a/ พยางค์อื่นๆ เขียนโดยแก้ไขอักขระแต่ละตัวด้วยตัวกำกับเสียง 1 ใน 2 ตัว (kudlit) ซึ่งเปลี่ยนเสียงสระเป็น /i/ หรือ /u/ สัญลักษณ์สำหรับ /la/ นั้นเหมือนกับสัญลักษณ์สำหรับ /ra/ แต่สัญลักษณ์สำหรับ /li/ และ /ri/ นั้นแตกต่างกัน เช่นเดียวกับสัญลักษณ์สำหรับ /lu/ และ /ru/ นอกจากนี้ยังมีสัญลักษณ์สามอันที่แสดงถึงสระซึ่งยืนอยู่คนเดียว (ตามหลักสัทศาสตร์นำหน้าด้วยสายเสียงหยุด ทับศัพท์เป็น q) พยัญชนะตัวท้ายไม่ได้ถูกเขียน ดังนั้นจึงต้องพิจารณาจากบริบท นักมานุษยวิทยาชาวฮอลันดา นาย Antoon Postma เดินทางไปยังฟิลิปปินส์ในช่วงทศวรรษ 1950 ได้แนะนำเครื่องหมาย pamudpod sign เพื่อระบุพยัญชนะตัวสุดท้ายที่เป็นพยางค์

        

เครื่องหมายpamudpod sign 

ภาษาฮานูโนโอ เป็นภาษาของชาวฟิลิปปินส์ที่พูดในเกาะมินโดโรของประเทศฟิลิปปินส์ ส่วนใหญ่อยู่ในจังหวัดมินโดโรตะวันออก และจังหวัดมินโดโรตะวันตก ในปี 2010 มีผู้พูดภาษาฮานูนูโอ ประมาณ 25,100 คน

ภาษาฮานูโนโอ (Hanunó'o) ยังเป็นที่รู้จักกันในนามภาษา Hanonoo หรือ , ภาษา Hanunoo-Mangyan หรือ Mangyan เขียนโดยใช้อักขระฮานูโนโอ เพียงในปัจจุบัน ภาษาฮานูโนโอ จะเขียนโดยใช้อักขระละตินเป็นหลัก นอกจากนี้ยังมีกล่าวว่าอักขระฮานูโนโอ ซึ่งมีการใช้มาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 14 และกล่าวว่ามีการพัฒนามาจากอักขระกาวี ของเกาะชวา เกาะบาหลี และเกาะสุมาตรา

อ้างอิง

Hanunó'o Alphabate, www.omniglot.com

Hanunoo, Atlas of Endangered Alphabets, www.endangeredalphabets.net

Masaru Miyamoto,The Hanunoo Mangyan: Society, Religion, Lawa Among a Mountain People of Mindoro Island, Philippines., National Museum of Ethnology, Japan,1988.

 

อักขระบูฮิด อักขระท้องถิ่นของชาวฟิลิปปินส์

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ชาวฟิลิปปินส์ก็ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของชาติพันธุ์มลายู คนส่วนใหญ่ไม่เคยคิดว่า ในประเทศฟิลิปปินส์ ก็เฉกเช่นเดียวกันกับประเทศอินโดเนเซีย นั้นคือการมีอยู่ของอักขระท้องถิ่น ครั้งนี้เรามาทำความรู้จักกับอักขระท้องถิ่นหนึ่งชาวฟิลิปปินส์ นั้นคือ อักขระบูฮิด หรือ Surat Buhid เป็นอักขระที่ใช้ในการเขียนภาษาบูฮิด

ภาษาบูฮิดเป็นภาษาของฟิลิปปินส์ที่พูดโดยชาวมังยานบนเกาะมินโดโรของประเทศฟิลิปปินส์ ส่วนใหญ่อยู่ในจังหวัดมินโดโรตะวันตกและจังหวัดมินโดโรตะวันออก ในปี 2009  มีผู้พูดภาษาบูฮิดประมาณ 9,300 คน ชาวบูฮิดมีอีกชื่อหนึ่งว่า ชาวมังยาน หรือ บางอน หรือ บาตางัน หรือบูกิล

อักษรบูฮิด

กล่าวว่าอักขระบูฮิดหรือมังยานสืบเชื้อสายมาจากอักขระกาวีของชวา บาหลี และสุมาตรา ซึ่งล้วนสืบเชื้อสายมาจากอักขระปัลลาวะ หนึ่งในอักขระอินเดียตอนใต้ที่ได้มาจากอักษรพราหมี

อักขระบูฮิด ก็มีการพัฒนาการมาจากอักขระพราหมี ที่มีอยู่ในประเทศฟิลิปปินส์ จึงมีความเกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดกับอักขระบายบายิน (Baybayin) และอักขระฮานาโน (Hanunó'o) ปัจจุบันยังคงใช้คำนี้โดยชาวมังยาน (Mangyan) ส่วนใหญ่อาศัยอยู่บนเกาะมินโดโร  เพื่อเขียนภาษาบูฮิด ร่วมกับอักขระละตินของฟิลิปปินส์

ในปัจจุบันมีความพยายามที่รักษาการใช้อักขระบูฮิด หรือ Surat Buhid เพื่อเป็นการรักษาอัตลักษณ์ของตนเอง การใช้อักขระบูฮิดมีความแตกต่างกันไปตามชุมชน โดยทางภาคเหนือ (บริเวณพื้นที่บันสุด) และชุมชนบูฮิดใต้ (บองาบง)

อักขระบูฮิดมีอักขระอิสระ 18 ตัว 15 ตัวเป็นพยัญชนะและสระ 3 ตัว มีสระกำกับเสียงเพิ่มเติม พยัญชนะมีสระ /a/ อยู่ในตัว ส่วนสระอีกสองตัวจะระบุด้วยตัวกำกับเสียงที่อยู่เหนือ (สำหรับ /i/) หรือต่ำกว่า (สำหรับ /u/) พยัญชนะ การผูกจะเกิดขึ้นโดยเปลี่ยนรูปร่างของการรวมเสียงพยัญชนะ-สระ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพยัญชนะ สระที่ต้นพยางค์จะแสดงด้วยอักขระอิสระของตัวมันเอง พยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะจะเขียนโดยไม่มีพยัญชนะตัวสุดท้าย

อ้างอิง

Michael Everson, Revised proposal for encoding the Philippine scripts in the UCS.

Emerenciana Lorenzo Catapang, Reviving The hununuo and Buhid Mangyan Syllabic Scripts of The Philippines.

Dari Mana Datangnya Bahasa Indonesia ?

Oleh Nik Abdul Rakib Bin Nik Hassan

Apakah hubugan Bahasa Indonesia dengan Bahasa Melayu. Sesetengah golongan akademi mengatakan Bahasa Indonesia bukan berasal dari Bahasa Melayu. Sebaliknya terdapat juga yang membantah kenyataan bahawa Bahasa Indonesia bukan berasal dari Bahasa Melayu. Tetapi menegaskan bahawa Bahasa Indonesia  berasal dari Bahasa Melayu. Di sini penulis akan ketengah sebuah artikel bertajuk “Dari Mana Datangnya Bahasa Indonesia ?” Artikel ini dimuat di laman web Direktorat Sekolah Menengah Pertama, Direktorat Jenderal Pendidikan Anak Usia Dini, Pendidikan Dasar, dan Pendidikan Menegah, Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset dan Teknologi, Republik Indonesia.

Isi artikel “Dari Mana Datangnya Bahasa Indonesia” adalah seperti berikut :

Bahasa Indonesia adalah bahasa nasional di negara Indonesia. Sahabat Sekolah Menengah Pertama mungkin telah mengenal bahasa Indonesia sejak kecil. Tetapi, apakah Sahabat Sekolah Menengah Pertama tahu asal usul bahasa Indonesia? Pada momentum Bulan Sastra dan Bahasa ini, Direktorat Sekolah Menengah Pertama akan membahas sejarah singkat bahasa Indonesia sebagai bahasa nasional. Semak baik-baik, ya.

Bahasa Indonesia lahir pada tanggal 28 Oktober 1928. Pada saat itu, para pemuda dari berbagai pelosok Nusantara berkumpul dalam Kerapatan Pemuda dan berikrar

(1) bertumpah darah yang satu, tanah Indonesia,

(2) berbangsa yang satu, bangsa Indonesia, dan

(3) menjunjung bahasa persatuan, bahasa Indonesia. Ikrar para pemuda ini dikenal dengan nama Sumpah Pemuda.

Unsur yang ketiga dari Sumpah Pemuda merupakan pernyataan tekad bahwa bahasa Indonesia merupakan bahasa persatuan bangsa Indonesia. Pada tahun 1928 itulah bahasa Indonesia dikukuhkan kedudukannya sebagai bahasa nasional.

 

Bahasa Indonesia dinyatakan kedudukannya sebagai bahasa negara pada tanggal 18 Agustus 1945 kerana pada saat itu Undang-Undang Dasar 1945 disahkan sebagai Undang-Undang Dasar Negara Republik Indonesia. Dalam Undang-Undang Dasar 1945 disebutkan bahwa Bahasa negara ialah bahasa Indonesia (Bab XV, Pasal 36).

Keputusan Kongres Bahasa Indonesia II tahun 1954 di Medan, Sumatra Utara antara lain,

menyatakan bahwa bahasa Indonesia berasal dari bahasa Melayu.

Bahasa Indonesia tumbuh dan berkembang dari bahasa Melayu yang sejak zaman dulu sudah dipergunakan sebagai bahasa perhubungan (lingua franca) bukan hanya di Kepulauan Nusantara, melainkan juga hampir di seluruh Asia Tenggara.

Bahasa Melayu mulai dipakai di kawasan Asia Tenggara sejak abad ke-7. Bukti yang menyatakan itu ialah dengan ditemukannya prasasti di Kedukan Bukit berangka tahun 683 M (Palembang), Talang Tuwo berangka tahun 684 M (Palembang), Kota Kapur berangka tahun 686 M (Bangka Barat), dan Karang Brahi berangka tahun 688 M (Jambi). Prasasti itu bertuliskan huruf Pranagari berbahasa Melayu Kuna. Bahasa Melayu Kuna itu tidak hanya dipakai pada zaman Sriwijaya karena di Jawa Tengah (Gandasuli) juga ditemukan prasasti berangka tahun 832 M dan di Bogor ditemukan prasasti berangka tahun 942 M yang juga menggunakan bahasa Melayu Kuno.

Pada zaman Sriwijaya, bahasa Melayu dipakai sebagai bahasa kebudayaan, yaitu bahasa buku pelajaran agama Budha. Bahasa Melayu juga dipakai sebagai bahasa perhubungan antarsuku di Nusantara dan sebagai bahasa perdagangan, baik sebagai bahasa antarsuku di Nusantara maupun sebagai bahasa yang digunakan terhadap para pedagang yang datang dari luar Nusantara.

Informasi dari seorang ahli sejarah Cina, I-Tsing, yang belajar agama Budha di Sriwijaya, antara lain, menyatakan bahawa di Sriwijaya ada bahasa yang bernama Koen-louen (I-Tsing:63,159), Kou-luen (I-Tsing:183), K’ouen-louen (Ferrand, 1919), Kw’enlun (Alisjahbana, 1971:1089). Kun’lun (Parnikel, 1977:91), K’un-lun (Prentice, 1078:19), yang berdampingan dengan Sanskerta. Yang dimaksud Koen-luen adalah bahasa perhubungan (lingua franca) di Kepulauan Nusantara, iaitu bahasa Melayu.

 

Perkembangan dan pertumbuhan bahasa Melayu tampak semakin jelas dari peninggalan kerajaan Islam, baik yang berupa batu bertulis, seperti tulisan pada batu nisan di Minye Tujuh, Aceh, berangka tahun 1380 M, maupun hasil susastra (abad ke-16 dan ke-17), seperti Syair Hamzah Fansuri, Hikayat Raja-Raja Pasai, Sejarah Melayu, Tajussalatin, dan Bustanussalatin.

Bahasa Melayu menyebar ke pelosok Nusantara bersamaan dengan menyebarnya agama Islam di wilayah Nusantara. Bahasa Melayu mudah diterima oleh masyarakat Nusantara sebagai bahasa perhubungan antarpulau, antarsuku, antarpedagang, antarbangsa, dan antarkerajaan kerana bahasa Melayu tidak mengenal tingkat tutur.

Bahasa Melayu dipakai di mana-mana di wilayah Nusantara serta makin berkembang dan bertambah kukuh keberadaannya. Bahasa Melayu yang dipakai di daerah di wilayah Nusantara dalam pertumbuhannya dipengaruhi oleh corak budaya daerah. Bahasa Melayu menyerap kosakata dari berbagai bahasa, terutama dari bahasa Sanskerta, bahasa Persia, bahasa Arab, dan bahasa-bahasa Eropa. Bahasa Melayu pun dalam perkembangannya muncul dalam berbagai variasi dan dialek.

Perkembangan bahasa Melayu di wilayah Nusantara mempengaruhi dan mendorong tumbuhnya rasa persaudaraan dan persatuan bangsa Indonesia. Komunikasi antarperkumpulan yang bangkit pada masa itu menggunakan bahasa Melayu. Para pemuda Indonesia yang tergabung dalam perkumpulan pergerakan secara sadar mengangkat bahasa Melayu menjadi bahasa Indonesia, yang menjadi bahasa persatuan untuk seluruh bangsa Indonesia (Sumpah Pemuda, 28 Oktober 1928).

Kebangkitan nasional telah mendorong perkembangan bahasa Indonesia dengan pesat. Peranan kegiatan politik, perdagangan, persuratkabaran, dan majalah sangat besar dalam memodernkan bahasa Indonesia. Proklamasi kemerdekaan Republik Indonesia, 17 Agustus 1945, telah mengukuhkan kedudukan dan fungsi bahasa Indonesia secara konstitusional sebagai bahasa negara. Kini bahasa Indonesia dipakai oleh berbagai lapisan masyarakat Indonesia, baik di tingkat pusat maupun daerah.

Nah, itulah sejarah singkat perjalanan bahasa Indonesia yang kini dikukuhkan sebagai bahasa nasional yang menyatukan seluruh bangsa Indonesia. Yuk, bersama-sama kita mengutamakan penggunaan bahasa Indonesia, melestarikan bahasa daerah sebagai bagian dari kekayaan budaya nusantara, serta tidak lupa untuk belajar menguasai belajar asing. 

Rujukan:

http://repositori.kemdikbud.go.id/3123/1/Masa%20masa%20awal%20bahasa%20indonesia.pdf

https://kantorbahasabengkulu.kemdikbud.go.id/sekilas-tentang-sejarah-bahasa-indonesia/