จารึกทองแดงลาฆูนา (Laguna Copperplate Inscription) เป็นจารึกแผ่นทองแดงเก่าแก่ที่สุดเท่าที่พบในประเทศฟิลิปปินส์

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

ในวงการวิชาการมลายูศึกษา โดยเฉพาะในเรื่องที่เกี่ยวกับศิลาจารึก และจารึกอื่น ๆ นั้น จะมีจารึกแผ่นทองแดงอยู่ชิ้นหนึ่งที่อยู่ในกลุ่มจารึกสำคัญในโลกมลายู แผ่นทองแดงนั้นมีชื่อว่า จารึกทองแดงลาฆูนา โดยใช้ชื่อท้ายว่า ลาฆูนา หรือ Laguna อันเป็นชื่อจังหวัดที่พบแผ่นแดงดังกล่าว

จารึกทองแดงลาฆูนา เป็นแผ่นทองแดงแสดงรับรองการปลดหนี้ ที่จารึกไว้บนแผ่นทองแดงในปีซากาที่ 822 หรือ ค.ศ. 900 สำหรับปีซากาเป็นปีศักราชที่ใช้อยู่ทั่วไปในสมัยนั้น โดยศักราชนี้เป็นศักราชที่มาจากอินเดีย แผ่นทองแดงนี้ถือเป็นวัตถุที่ระบุเวลาที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่พบในประเทศฟิลิปปินส์

จารึกแผ่นทองแดงนี้ทำด้วยและมีขนาดประมาณ 20 x 30 เซนติเมตร (7.9 x 11.8 นิ้ว) โดยมีคำสลักลงบนแผ่นโลหะโดยตรง แล้วม้วน จารึกนี้แตกต่างจากม้วนกระดาษชวาของยุคนั้น

จารึกแผ่นทองแดงนี้บันทึกว่า เป็นปี 822 ของศักราชซากา และวันที่สี่ของข้างแรมของเดือนวิสาหขะ ซึ่งมีการคำนวณปรากฎว่าตรงกับวันจันทร์ที่ 21 เมษายน ปี ค.ศ. 900 บันทึกด้วยภาษามลายูโบราณ โดยมีคำยืมจากภาษาสันสกฤตจำนวนมากและคำศัพท์ที่ไม่ใช่ภาษามลายู เช่น ภาษาตากาล๊อกโบราณ บางส่วนซึ่งอาจมีต้นกำเนิดมาจากภาษาชวาโบราณ คำภาษาสันสกฤตใช้สำหรับคำศัพท์ทางเทคนิค ในขณะที่คำภาษาชวาใช้สำหรับรูปแบบการเรียกขาน ภาษามลายูโบราณที่ใช้นั้นแตกต่างจากตัวอย่างที่พบในเกาะชวาและเกาะสุมาตรา จารึกแผ่นทองแดงระบุว่าเป็นการปลดหนี้ให้แก่ผู้ถือครองซึ่งเป็นบุตรหลานของนัมวาราน (Namwaran) จากหนี้สินทองคำจำนวน 1 กาตีและ 8 ซูวาร์นา (suwarna)  (865 กรัม หรือ 27.8 ทรอยออนซ์ (Troy Ounces) จารึกแผ่นทองแดงดังกล่าวบันทึกการดำรงอยู่และชื่อของรัฐโดยรอบหลายแห่ง ในปี ค.ศ. 900 เช่น รัฐแห่งโทนโด รัฐเดวาตา รวมทั้งรัฐเมอดัง ซึ่งนักประวัติศาสตร์บางคนเชื่อมโยงชื่อสถานที่ว่าเมอดังเข้ากับจารึกเกี่ยวกับวังเมอดังในชวาสมัยนั้น แม้ว่าชื่อนี้จะเป็นคำทั่วไปที่มีอยู่ในตระกูลภาษามลายู-โปลีเนเซีย

บรรทัดที่หนึ่ง

swasti shaka warshatita 822 waisakha masa ding jyotisha. chaturthi krishnapaksha so-

ขอความสวัสดี  ในศักราช 822 เดือนวิสาขะ (เดือนมีนาคม-เมษายน) วันที่สี่ของพระจันทร์แรม

บรรทัดที่สอง

-mawara sana tatkala dayang angkatan lawan dengannya sanak barngaran si bukah

วันจันทร์  ในเวลานั้นนางอังกาตัน พร้อมด้วยญาติชื่อ บูกะห์

บรรทัดที่สาม

anakda dang hwan namwaran di bari waradana wi shuddhapat(t)ra ulih sang pamegat senapati di tundu-

ลูกของผู้มีเกียรตินามวารันได้รับเอกสารการพ้นผิดออก (อภัยโทษ) โดยหัวหน้าและผู้บัญชาการของรัฐทุนดุน (โทนโด)

บรรทัดที่สี่

n barja(di) dang hwan nayaka tuhan pailah jayadewa. di krama dang hwan namwaran dengan dang kaya-

จายาเดวา เป็นตัวแทนผู้นำรัฐไพละห์ เป็นผู้มอบให้ หมายความถึงพระเกียรติคุณนามวรันโดยผ่านอาลักษณ์ผู้มีเกียรติ

บรรทัดที่ห้า

stha shuddha nu di parlappas hutangda wale(da)nda kati 1 suwarna 8 di hadapan dang hwan nayaka tuhan pu-

ได้ปลดหนี้เงินเดือน 1 กาตี และ 8 ซูวาร์นา (น้ำหนักทองคำ) เรียบร้อยแล้ว โดยท่านผู้นำรัฐปุลีรันด้วย

บรรทัดที่หก

iran ka sumuran. dang hwan nayaka tuhan pailah barjadi ganashakti. dang hwan nayaka tu-

กาซูมูรัน ผู้มีเกียรติยศของผู้นำรัฐไพละห์ เป็นตัวแทนของอำนาจ (และ) เกียรติยศของผู้นำ

บรรทัดที่เจ็ด

han binuangan barjadi bishruta tathapi sadanda sanak kaparawis ulih sang pamegat de-

บีนัวงัน เป็นตัวแทนของบีสรูตา และพร้อมทั้งครอบครัวตามคำสั่งของผู้นำแห่งเดวาตา (เทวดา)

บรรทัดที่แปด

wata [ba]rjadi sang pamegat medang dari bhaktinda di parhulun sang pamegat. ya makanya sadanya anak

เป็นตัวแทนของผู้นำรัฐเมอดัง เพราะความจงรักภักดีในฐานะหัวหน้า (ทาส?) ของหัวหน้า ดังนั้นลูกหลานทั้งหมดจึง

บรรทัดทีเก้า

chuchu dang hwan namwaran shuddha ya kaparawis di hutangda dang hwan namwaran di sang pamegat dewata. ini gerang

ด้วยเกียรติยศของนามวรันได้รับการชำระหนี้ทั้งหมดอันทรงเกียรติของพระองค์เป็นหนี้หัวหน้าแหงเทวดาแล้ว นี้ (เอกสาร) คือ (ออก) ในกรณี

บรรทัดที่สิบ

syat syapanta ha pashchat ding ari kamudyan ada gerang urang barujara welung lappas hutangda dang hwa ...

มีผู้หนึ่งผู้ใดในอนาคตจะกล่าวว่าหนี้ที่ยังไม่พ้นจากพระองค์...

หมายเหตุ คำจารึกบรรทัดที่ 10 ถูกตัดกลางประโยค

จารึกทองแดงนี้ถูกค้นพบในปี 1989 โดยคนงานใกล้ปากแม่น้ำลุมบังในเมืองวาวา ลุมบัน จังหวัดลาฆูนา ประเทศฟิลิปปินส์ จังหวัดลาฆูนา อยู่ห่างจากกรุงมะนิลา ราว 100 กิโลเมตร จารึกทองแดงนี้ส่วนใหญ่เขียนเป็นภาษามลายูโบราณโดยใช้อักขระกาวีตอนต้น พร้อมด้วยคำเชิดชู ยกย่อง ด้วยภาษาสันสกฤต และภาษาชวาโบราณหรือภาษาตากาล็อกโบราณ หลังจากค้นพบ ข้อความดังกล่าวได้รับการแปลครั้งแรกในปี 1991 โดย Antoon Postma นักมานุษยวิทยาชาวดัตช์และเป็นนักวิจัยด้านอักขระ Hanunó'o ซึ่งเป็นอักขระหนึ่งในประเทศฟิลิปปินส์

หมายเหตุ

(1) Kawi - Kavi, อักระกาวี เป็นอักษระชวายุคแรก

(2) Shika, Saka  เป็นปีศักราชในยุคฮินดูใช้เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เริ่มปี 1 ในปีคริสต์ศักราชที่ 78

(3) Waisaka - Waisakha, วิสาขะ เป็นเดือนที่สองของฎิทินปีซากา

(4) ตุนดุน นัจจุบัน คือโทนโด ในกรุงมานิลา

(5) กาตี (น้ำหนัก)  - 617.6 กรัม ปกติจะหมายถึงน้ำหนักทอง

(6) ซูวาร์นา (น้ำหนัก) - 38.6 กรัม ปกติจะหมายถึงน้ำหนักทอง

(7) Medang หรือ Mataram เป็นรัฐพุทธ-ฮินดู เป็นรัฐที่มืชื่อเสียง ระหว่างศตวรรษที่ 8-10 ตั้งอยู่ในชวากลาง ต่อมาย้ายในอยู่ในชวาตะวันออก

ภาษามลายูในจารึกทองแดงลาฆูนา

sana = sana = ที่นั่น

tatkala = tatkala = ระหว่าง

dayang = dayang (ภาษาตากาล๊อกก็ใช้) = หญิงในศาล

lawan = lawan (ภาษาตากาล๊อกใช้ laban) = ต่อสู้

dengan = dengan = กับ

-nya = -nya = ของเขา ของเธอ (คำต่อท้ายแสดงความเป็นเจ้าของ)

sanak = sanak = ญาติ

anak = anak (ภาษาตากาล๊อกก็ใช้) = ลูก

bari = beri (ภาษาตากาล๊อกใช้ bigay) = ให้

ulih = oleh = โดย

di, ding = di = ใน

jadi = jadi = เป็น

tuhan = tuan = ผู้นำ

shuddha = sudah = แล้ว

lappas = lepas (ภาษาตากาล๊อกใช้ lipas) = ปล่อย

hutang = hutang (ภาษาตากาล๊อก/อินโดเนเซียใช้ utang) = หนี้

hadapan = hadapan (ภาษาตากาล๊อกใช้ harapan) = ข้างหน้า

tathapi = tetapi = แต่

sadanda = sadanya (มีในภาษามีนังกาเบา) = ทั้งหมด

dari = dari = จาก

bhakti = bakti = ความจงรักภักดี

hulun = hulun (ภาษามลายูคลาสสิค) = ทาส

makanya = makanya = ดังนั้น

chuchu = cucu = หลาน

kaparawis = diperhabis = เคลียรแล้ว (เปรียบเทียบกับภาษาชวาโบราณ (h)awis)

ini = ini = นี้

gerang = gerang (ภาษามลายูคลาสสิค)= บางที

ari = hari = วัน

kamudyan = kemudian = หลังจากนั้น

ada = ada = มี

urang = orang = คน

barujara = berujar (ภาษามลายูคลาสสิค)= รัฐ พูด (เปรียบเทียบกับภาษาชวาโบราณ tujara)

wellung = belum = ยัง

อ้างอิง

Elsa Clavé and Arlo Griffiths,The Laguna Copperplate Inscription: Tenth-Century Luzon, Java, and the Malay World,

Philippine Studies, the Ateneo de Manila University, 2022.

Antoon Postma,The Laguna Copper-plate Inscription: Text and Commentary, Philippine Studies, the Ateneo de Manila University, 1992.