ชนเผ่ารักไล หนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์มลายู-โปลีเนเซียในประเทศเวียดนาม

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน 

ชนเผ่ารักไล (Raglai) บางครั้งก็เรียกว่า โอรังไกล เป็นหนึ่งในห้าชนเผ่าที่จัดอยู่ในตระกูลภาษามลายู-โปลีเนเซียในประเทศเวียดนาม  คำว่า รักไล ในภาษารักไล มีความหมายว่า ชาวป่า  จากการสำรวจประชากรของประเทศเวียดนามในปี 2019 ปรากฏว่า มีประชากรชนเผ่ารักไล อยู่ 146,613 คน[1]  ชนเผ่ารักไล มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับชาวจาม ส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่ในจังหวัดคานห์โฮ ตั้งอยู่ชายฝั่งภาคใต้ตอนกลางของเวียดนาม และจังหวัดนินห์ถ่วน  ตั้งอยู่ชายฝั่งตอนกลางใต้ของประเทศเวียดนาม

ภาษารักไล จัดอยู่ในตระกูลกลุ่มภาษาจาม (Chamic language) ซึ่งเป็นสาขาตระกูลกลุ่มภาษามลายู-โปลีเนเซีย   โดยตระกูลภาษามลายู-โปลีเนเซีย ประกอบด้วยภาษาจาม ภาษาจาไร หรือ เกียไร ภาษาเอเด หรือ ระแด ภาษาจุรู และภาษารักไล ซึ่งมีความสัมพันธ์กับภาษามลายู และภาษาอินโดเนเซีย[2]

ภาษารักไล แบ่งออกเป็น 4 สำเนียง ประกอบด้วย

1. สำเนียงเหนือ

2. สำเนียง Du Long

3. สำเนียง Cac Gia

4.สำเนียงใต้

ภาษาและวัฒนธรรมรักไลจะถูกเก็บรักษาไว้ผ่านวรรณคดี ตำนานเรื่องเล่า สุภาษิต โดยผู้เฒ่าคนแก่จากรุ่นสู่รุ่น ชาวรักไลจะเป็นกลุ่มที่ยึดถือความเชื่อดั้งเดิม  (animism) ชาวรักไลเชื่อว่าทุกอย่างมีวิญญาณ พวกเขาใช้ชื่อของภูเขา หิน ต้นไม้หรือสัตว์เป็นชื่อครอบครัวและเทวดาจะเป็นผู้พิทักษ์พวกเขา ระบบความเชื่อของชาวรักไลนั้น เชื่อว่าผู้ที่สูงสุดของพวกเขา เป็นเทพเจ้าแห่งสวรรค์อยู่เคียงข้างกับภูเขา ป่าไม้ และหินที่โดดเด่น เรียกว่า Giang

ชาวรักไล อาศัยอยู่ในบ้านสูงชันที่ทำจากไม้ไผ่ที่มีหลังคามุงจากบนพื้นที่สูงใกล้แหล่งน้ำ ซึ่งแตกต่างจากบ้านเสาสูงส่วนใหญ่ของกลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ ในที่ราบสูงตอนกลางของเวียดนาม

ชาวรักไลซึ่งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีการเชื่อมโยงกับอาณาจักรจัมปา ตามตำนานกล่าวว่าในระหว่างการล้มสลายของเมืองปันดูรังกา ในปี 1832 เจ้าชายจามได้มอบสมบัติและเอกสารสำคัญให้แก่ชาวรักไลรักษา  ทำให้เวลาชาวจามจะจัดงาน Kate Festival ต้องเกี่ยวข้องกับชาวรักไลด้วย

ผู้เฒ่าในหมู่บ้านหนึ่งกล่าวว่าเขาจำได้ว่า ชาวรักไลเคยเป็นสังคมที่จัดอยู่ในระบบผู้หญิงถูกมองว่าเป็นหัวหน้าครอบครัว โดยผู้ชายชาวรักไลต้องอาศัยอยู่ในบ้านภรรยาของเขาตลอดชีวิต  ผู้หญิงที่แก่ที่สุดในครอบครัวจะทำหน้าที่บริหารกิจการครอบครัวทั้งหมด  การยึดถือระบบจารีตประเพณีสายตระกูลฝ่ายมารดา (matrilineage) นี้เหมือนกับชาวจาม และชาวมีนังกาเบาบนเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดเนเซีย

เมื่อมีการหมั้นหมายระหว่างชายหญิง ในกรณีผู้หญิงมีการทรยศนอกใจฝ่ายชาย ฝ่ายหญิงจะต้องเสียค่าปรับอย่างหนัก

ชนเผ่ารักไลจะมีเพียงโคตรตระกูล (Clan) เพียงสี่โคตรตระกูลเท่านั้น โคตรตระกูลดังกล่าว คือ Chamale, Pi Nang, Ka Tor และ Ha Vau

ชาวรักไลจะอาศัยอยู่ทางด้านตะวันออกของเทือกเขา Truong Son ส่วนใหญ่อยู่ในจังหวัดคานห์โฮ และจังหวัดนินห์ถ่วน  ชาวรักไลจะอยู่ร่วมกับธรรมชาติและรักษาคุณค่าทางวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของชนเผ่าตัวเอง[3]  ชาวรักไลจะจัดพิธีงานแสดงความกตัญญู

ชาวรักไลจะอาศัยอยู่ในหุบเขาลึกที่ล้อมรอบด้วยภูเขาสูง พวกเขาใช้เครื่องมือง่าย ๆ เช่นขวานเคียวและขุดไม้เพื่อทำงานในฟาร์มและเลี้ยงควายหมูไก่และเป็ด ในอดีตพวกเขาเลี้ยงสัตว์เลี้ยงในบ้านเพื่อทำพิธีกรรมเท่านั้น ตอนนี้พวกเขาขายหรือแลกเปลี่ยนสัตว์และใช้เป็นอาหาร ชาวรักไลมีความชำนาญและมีความคิดสร้างสรรค์ พวกเขาสานภาชนะหวายและไม้ไผ่หลายประเภท

ชาวรักไลได้แบ่งปันความคล้ายคลึงกันทางวัฒนธรรมกับกลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ ในที่ราบสูงตอนกลาง แต่ได้พัฒนาอัตลักษณ์ของตนเอง ในขณะที่กลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ ใช้ชีวิตแบบเร่ร่อนเผาป่าเพื่อทำนาขั้นบันไดและล่าสัตว์ป่า  ชาวรักไลอาศัยอยู่บนที่ดินที่บรรพบุรุษของพวกเขา

บ้านของชาวรักไลนั้นสร้างขึ้นตามประเพณีบนภูเขา โดยปกติแล้วคน 3 หรือ 4 รุ่นหรือชั่วอายุ จะอยู่ด้วยกันในบ้านหลังเดียว บ้านยาวแบบดั้งเดิมได้มีการสร้างรั้วที่แข็งแรงมีประตูหนึ่งหรือสองประตู บ้านทุกหลังมีท่อไม้ไผ่ถือน้ำฤดูใบไม้ผลิไปที่บ้านสำหรับการใช้งานทุกวัน

ในอดีตนั้นผู้ชายชาวรักไลจะสวมเพียงผ้าเตี่ยว ตอนนี้พวกเขาสวมเสื้อและกางเกง ผู้หญิงสวมชุด ผู้หญิงชอบใส่สร้อยคอกำไลและต่างหูสีบรอนซ์และสีเงิน

ชาวรักไลนั้นหลังจากการแต่งงานแล้ว ชายคนหนึ่งจะกลายเป็นแรงงานที่สำคัญสำหรับครอบครัวของภรรยา แต่การตัดสินใจที่สำคัญต่างๆนั้นเป็นการตัดสินโดยครอบครัวของภรรยา เด็กใช้ชื่อสกุลของแม่และลูกสาวเพียงคนเดียวเท่านั้นที่มีสิทธิ์ได้รับมรดก ซึ่งสิ่งที่ยึดถือนี้ เป็นการยึดถือตามสายมารดา หรือ matrilineage

ชาวรักไลเชื่อว่าหลังจากความตายวิญญาณยังคงมีชีวิตอยู่ในอีกโลกหนึ่ง นักวิจัยด้านมานุษยวิทยาที่ชื่อว่า Mau Quoc Tien อธิบายว่า ชาวรักไลจะรักษาประเพณีเก่าแก่ของการบูชาผู้เสียชีวิต คนเป็นต้องรับผิดชอบต่อการทำพิธีศพและแสดงความเคารพต่อคนตายต่อไป

การมีส่วนร่วมของชาวรักไลในมหกรรมงานกาเตของชาวจาม[4]

การจัดมหกรรมงานกาเต สิ่งหนึ่งนั้นคือพิธีกรรมแรก ชุดที่ใส่สำหรับเทพนั้น แม้จะเป็นงานของชาวจาม แต่ไม่ได้ถูกนำมาจากชาวจาม แต่มาจากชนเผ่ารักไล ซึ่งเป็นชนละชนเผ่ากันกับชนชาวจาม 

มหกรรมงานกาเต เป็นงานที่ยิ่งใหญ่ของชาวจาม  โดยในจังหวัดนินห์ถ่วน จะมีโบสถ์ที่มีชื่อว่า  Po Klaung Garai, โบสถ์ Po Rome และโบสถ์ Po Nugar  ส่วนจังหวัดบินห์ถ่วน จะมีโบสถ์ที่ชื่อว่า Po Dam ตั้งอยู่ในอำเภอ Tuy Phong และโบสถ์ Po Sah Inu ตั้งอยู่ในเมือง Phan Thiet ซึ่งจัดขึ้นในเดือนที่เจ็ดของชาวจาม ตามปฏิทินของอินเดีย  สำหรับเครื่องแต่งกายของเทพนั้น ชาวรักไลจะเก็บเครื่องแต่งกายของเทพในหมู่บ้าน Tra No หมู่บ้าน Phuoc Ha Ha จังหวัดนินห์ถ่วน  

ชาวรักไลและชาวจามนั้นแยกกันไม่ออกเป็นเวลาหลายศตวรรษแล้ว พวกเขาจะแบ่งปันที่อยู่อาศัย การมีภาษาที่สัมพันธ์กัน รวมทั้งความสัมพันธ์ทางธุรกิจและกิจกรรมทางวัฒนธรรมทั่วไป ทุกวันนี้จะพบชาวรักไลทุกๆที่ ที่มีชาวจามอาศัยอยู่ ชาวรักไล จะอาศัยอยู่ในแถบตอนกลางของประเทศ ดังนั้นชาวจามจึงเรียกชาวรักไลว่าชาวจามที่ราบสูง และในทางกลับกัน ชาวจามจะเรียกตัวเองว่าชาวจามที่ลุ่ม

ภาษาจาม และภาษารักไล จะอยู่ในกลุ่มตระกูลภาษามลายู-โปลีเนเซีย เฉกเช่นภาษาเอเด  ภาษาจูรุ ภาษาจาไร แต่ภาษาจามกับภาษารักไล จะมีความใกล้ชิดมากกว่าภาษาอื่นๆ ด้วยเกือบ 90 เปอร์เซ็นต์ คำศัพท์ของทั้งสองภาษาจะเหมือนกัน มีเพียงสระเดียวเท่านั้นที่ใช้สระ 'a' และอีกสระหนึ่งใช้ 'u' เพื่อให้พวกเขาสามารถเข้าใจซึ่งกันและกันได้ดี

ภาษาของชาวรักไล ด้วยอยู่ในกลุ่มตระกูลภ-ษามลายู-โปลีเนเซีย หลายๆคำ มีความคล้ายหรือเหมือนกับภาษามลายู  เช่น 

ภาษาไทย        ภาษามลายู        ภาษารักไล

ถนน              ยาลัน (jalan )     ดาลา (dala) หรือ จายา (jala) 

ตา                มาตา (mata )     มาตา (mata)

ปลา              อีกัน (ikan)         อีกา (ika)

ดืม                มีนุม (minum)    มีญุม (minyuum)

วัว                ลึมบู (lembu)     ลามอ (lamo)

ไก่                อายัม (ayam)      มานุ (manu) 

      คำว่า มานุ (manok) ในภาษาตากาล๊อค ก็หมายถึง ไก่ เช่นกันน้ำ               อาเอร์ (air)          ไอค์ (aik)

วันนี้             ฮารีอีนี (hari ini)   ฮารีอีนี (hari ini)

นี้                 อีนี (ini)              อูนี (ini)

นั้น              อีตู (itu)              อีตู (itu)                          

เดือน           บูลัน (bulan)        บลา (bla)

ปี                ตาฮุน (tahun)      ตฮู/ทู(thu)

เครื่องดนตรีของชาวรักไล[5]

ชาวรักไลมีเครื่องดนตรีหลายชนิด เช่น- ฆ้องแบนที่เรียกว่า Ma La เครื่องดนตรีเป่าที่เรียกว่า Sarakel และเครื่องดนตรีที่เรียกว่า Chapi เครื่องดนตรีถือเป็นสมบัติอันล้ำค่าของชาวรักไล ชาวรักไลจะใช้เครื่องดนตรีในพิธีกรรมต่างๆที่สำคัญ เช่นพิธีกรรมเพื่อกล่าวคำอำลาครั้งสุดท้ายแก่ผู้เสียชีวิตหรือเพื่อเฉลิมฉลองข้าวใหม่ รวมทั้งการแสดงมหากาพย์

เครื่องดนตรีจากหินที่เรียกว่า Lithophone ถูกประดิษฐ์โดยชาวรักไล ถูกพบใน Khanh Son จังหวัดคั้นห์หว่า ว่าประดิษฐ์มาเป็นพัน ๆ ปีมาแล้ว

เครื่องดนตรีที่เรียกว่า Chapi เป็นอีกหนึ่งเครื่องดนตรีของชาวรักไล เสียงของเครื่องดนตรีที่เรียกว่า Chapi นี้จะมีลักษณะคล้ายกับเสียงฆ้องแบนที่เรียกว่า Ma La โดยทำจากท่อนไม้ไผ่ยาวประมาณ 30 ซม. และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 10 ซม. เนื่องจากขนาดที่เล็กและเล่นง่ายครอบครัวชาวรักไลส่วนใหญ่จึงมีเครื่องดนตรีที่เรียกว่า Chapi

ส่วนตัวเห็นว่าสมควรที่ชาวมลายูที่อาศัยอยู่ในประเทศต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นมาเลเซีย อินโดเนเซีย บรูไน และสิงคโปร์ รวมทั้งที่อื่นๆด้วย สร้างสานความสัมพันธ์กับชาวรักไล และชนเผ่าอื่นๆที่อยู่ในกลุ่มภาษามลายู-โปลีเนเซีย ของประเทศเวียดนาม จะเป็นการสานความสัมพันธ์ด้านวัฒนธรรม แล้วนำสู่การสร้างความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจต่อไป

:- ภาพส่วนหนึ่งจากเว็บ dangcongsan.vn และ picuki

---

[1] Report on Results of the 2019 Census General Statistics Office of Vietnam,   

  https://gso.gov.vn

[2] Country Social Analysis Ethnicity and Development in Vietnam, Social Development Unit

  Sustainable Development Department East Asia and Pacific Region The World Bank,14:

  2009.

[3] Raglai ethnic group in southern central Vietnam, Monday, June 22, 2015, Voice of Vietnam

  World,https://vovworld.vn

[4] A Festival Called Kate, No 3, Vol.11 , October – November2015,  

   http://www.vietnamheritage.com.vn  

[5] https://vovworld.vn/   Typical musical instrument of the Raglai  Monday, July 20, 2015