เข้าร่วมงานสัมมนากริช ที่จังหวัดปัตตานี

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

    ได้มีการจัดงานกริชขึ้นมาในจังหวัดปัตตานี ผู้เขียนได้เข้าร่วมสักชั่วโมง จึงขอประมวลภาพของงานกริชที่จัดขึ้น 

Karya bahasa Melayu Sheikh Ahmad al-Fatani

oleh Nik Abdul Rakib Bin Nik Hassan
        Patani, Selatan Thailand adalah sebuah kawasan yang melahirkan para ulama besar di Nusantara. Dan kali ini saya kemukakan seorang ulama besar keturunan Melayu Patani yang mengarang kitab kitabnya. Dengan mengambil artikel dari tulisan Almarhum Wan Mohd Saghir Abdullah (dari blog http://ulama-nusantara.blogspot.com/) 

Sebelumnya penulis (Wan Mohd Saghir Abdullah) menyebut bahawa karya-karya beliau dibahagikan kepada tiga.

Bentuk pertama iaitu tulisan-tulisan beliau dalam bahasa Arab telah dibicarakan. Maka dilanjutkan pula tentang bentuk-bentuk lainnya, iaitu:

1. Tulisan dalam bahasa Melayu

2. Kitab-kitab yang ditashhihnya, terdiri pula kepada dua bahagian iaitu dalam bahasa Arab dan dalam bahasa Melayu.

Tulisan dalam Bahasa Melayu

1. Nazham Nuril Anam, diselesaikan penulisannya pada hari Rabu, 15 Syaaban 1287 H/10 November 1870 M. Hanya terdapat sebuah salinan yang lengkap, disimpan oleh Pusat Manuskrip Melayu Perpustakaan Negara Malaysia (MS 764). Salinan yang lain, iaitu hanya petikan beberapa bait akhirnya, diusahakan oleh Haji Muhammad Husein bin Abdul Lathif al-Fathani (Tok Kelaba). Salinan Tok Kelaba ada dalam simpanan penulis. Puisi yang terdiri daripada lebih 500 bait beliau selesaikan penulisannya dalam usia lebih kurang 15 tahun.

2. Puisi Pada Kitab Hidayatus Salikin, ditulis dalam tahun 1298 H/1880 M. Terdapat pada semua edisi cetakan Hidayatus Salikin (edisi Timur Tengah), tetapi tidak terdapat pada edisi Bombay. Puisi ini terdiri daripada 21 bait, terletak di halaman akhir kitab itu. Pada halaman muka terdapat lagi tujuh bait, juga dalam bahasa Melayu.

3. Puisi Pada Kitab Furu’ ul Masail, digubah dalam tahun 1300 H/1882 M, terdiri daripada 13 bait. Terdapat pada cetakan-cetakan mutawal kitab tersebut.

4. Puisi Pada Kitab Syarah Hikam Melayu, digubah dalam tahun 1300 H/1882 M. Terdapat pada semua cetakan kitab tersebut, tetapi yang menjelaskan bahawa puisi tersebut dicipta oleh Sheikh Ahmad al-Fathani hanya terdapat pada cetakan kedua oleh Mathba’ah at-Taraqqil Majidiyah, Mekah, dalam tahun 1330 H/1912 M. Puisi tersebut terdiri daripada lapan bait.

5. Puisi Pada Kitab Kasyful Litsam, terdapat hanya sebuah manuskrip dan dicetak di kitab tersebut. Tetapi pada cetakan yang ada tidak menyebut nama penggubah puisinya. Malah ada yang keliru kerana ditulis nama Sheikh Muhammad Shalih bin Sheikh Zainal Abidin al- Fathani pada kitab tersebut. Puisi tersebut terdiri daripada 19 bait. Puisi digubah tahun 1301 H/1884 di Mekah.

6. Luqthah al-‘Ajlan mimma Tamassa ilaihi Hajatul Insan, diselesaikan penulisannya pada waktu Zuhur, hari Selasa, 22 Ramadan 1301 H/16 Julai1884 M di Mekah. Cetakan pertama dan kedua kitab ini diusahakan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, hanya ditemui beberapa lembar sahaja. Cetakan ketiga diusahakan oleh percetakan yang sama, dalam tahun 1330 H/1911 M. Selain itu terdapat edisi cetakan Persama Press, Pulau Pinang dan edisi-edisi cetakan di Patani.

7. Puisi Pada Kitab Bidayatul Hidayah. Puisi yang terdiri dari 9 bait ketika beliau mentashhih karya ulama Aceh itu hanya terdapat pada cetakan-cetakan mutawal saja. Seiringan dengan puisi pada bahagian tepi kitab tersebut terdapat taqrir Sheikh Ahmad al-Fathani yang boleh dianggap sebagai suatu karya dan pemikiran Sheikh Ahmad al-Fathani juga, tahun 1303 H/1886 M di Mekah.

8. Tarikh Turki ‘Utsmani, diselesaikan penulisannya pada hari Isnin,18 Syawal 1303 H/20 Julai 1886 M di Mekah.

9. Bisyaratul ‘Amilin wa Nazaratul Ghafilin, diselesaikan penulisannya pada malam Ahad, 14 Rabiulakhir 1304 H/10 Januari 1887 M. Hanya ditemui cetakan The United Press,

10.‘Idul Juman fi ‘qaidil Iman, diselesaikan penulisannya pada 6 Muharam 1306 H/13 September 1888 M. Cetakan pertama kitab tersebut diusahakan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, Mekah, 1317 H/1899 M dan terdapat beberapa edisi lainnya. Pada masa sekarang kitab ini tidak beredar lagi.

11. Sa’adatul Mutanabbih fil Maut wa ma Yata’allaqubih, diselesaikan penulisannya, pada 29 Rejab 1306 H/1 April 1889 M di Mekah. Ditemui sebuah manuskrip asli tetapi tidak berjudul. Judul ini diberikan oleh Haji Wan Ismail bin Hawan (menantu cucu kepada Sheikh Ahmad al-Fathani) sewaktu kitab tersebut akan dicetak.

Cetakan pertama kitab tersebut atas usaha Haji Wan Ismail di Muslim Press, Patani, tanpa catatan tarikh cetakan. Pada cetakan tersebut terdapat kata pengantar daripada Haji Abdul Qadir bin Abdul Muthallib al-Mandaili al-Indunisiyi, guru yang mengajar di Masjidil Haram Mekah.

12. Badrut Tamam wan Nujumuts Tsawaqib, diselesaikan penulisannya pada waktu Dhuha, hari Jumaat, 19 Rabiulakhir 1307 H/13 Disember 1889 M. Cetakan mutawal yang telah ditemui oleh Math-ba’ah al-Miriyah, Mekah, dalam tahun 1309 H/ 1891 M.

Selain itu terdapat lagi kitab yang edisi cetakan Saudara Press, Patani, dalam tahun 1377 H/1957 M atas usaha anak beliau Kadi Haji Wan Ismail al-Fathani.

13. Hadiqatul Azhar war Rayahin, diselesaikan penulisannya pada hari Sabtu, 15 Syaaban 1307 H/6 April 1890 M. Cetakan pertama dan kedua kitab tersebut dilakukan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, Mekah, tahun 1307 H/1890 M dan 1321 H/1903 M. Cetakan keempat diusahakan oleh Persama Press, Pulau Pinang, tahun 1377 H/1958 M, dan terdapat beberapa edisi cetakan lainnya termasuk cetakan di Istanbul.

14. Bahjatul Mubtadin wa Farhatul Mujtadin, diselesaikan penulisannya pada hari Jumaat, 13 Rabiulakhir 1310 H/4 November 1892 M, di Mekah. Cetakan pertama dilakukan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, Mekah dalam tahun 1310 H/1892 M.

Cetakan ketujuh kitab tersebut dilakukan oleh Patani Press dalam tahun 1385 H. Kitab ini masih digunakan sebagai bahan mengajar.

15. Tuhfatul Ummah ‘ala Nabiyiha Nabiyur ar-Rahmah, diselesaikan penulisannya pada waktu Dhuha, hari Jumaat, 5 Syawal 1310 H/22 April 1893 M.

16. Kumpulan Doa, tahun 1311 H/1894 M.

17. Thaiyibul Ihsan fi Thibbil Insan, diselesaikan penulisannya pada waktu Dhuha, hari Isnin, 3 Zulhijjah 1312 H/28 Mei 1895 M di Mekah. Cetakan pertama dan kedua kitab tersebut dilakukan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, Mekah, dalam tahun 1313 H/1895 M dan 1332 H/1913 M. Selain itu terdapat lagi edisi yang dicetak oleh Persama Press, Pulau Pinang.

18. Faridatul Faraid fi ‘Ilmil Aqaid, diselesaikan penulisannya pada waktu Dhuha, hari Isnin, 12 Rabiulawal 1313 H/2 September 1895 M di Mekah. Cetakan pertama diusahakan oleh Mathba’ah al-Miriyah al-Kainah, Mekah, 1313 H/1895 M dan cetakan ketiga tahun 1317 H/1899 M.

Pada Rabiulawal 1325 H/April/Mei 1907 M percetakan yang sama mencetaknya lagi tetapi tidak menyebut cetakan yang keberapa. Semua cetakan itu dilakukan ketika pengarangnya Sheikh Ahmad al- Fathani masih hidup.

19. ‘Unwanul Falah wa ‘Unfuwanul Falah, sesudah Asar, hari Jumaat, 7 Syawal 1319 H/16 Januari 1902 M di Mekah.

20. ‘Aqidatu Ushuliddin, tahun 1321 H/1904 M di Mekah.

21. Mir-atul A’ajib fi Jawabi Sualil Majazib, tahun 1324 H/ 1906 M di Mekah.

22. Puisi Shufi, diselesaikan penulisannya sesudah kitab nombor 21 di atas, iaitu dalam tahun 1324 H/1906 M. Puisi tersebut terdiri daripada 28 bait.

23. An-Nurul Mubin

24. Sejarah Lampung Pecah.

25. Al-Fatawal Fathaniyah, tanpa catatan tarikh. Hendaklah diperhatikan bahawa Al-Fatawal Fathaniyah ini berbeza dengan Al-Fatawal Fathaniyah yang beliau tulis dalam bahasa Arab.

Cetakan pertama kitab ini dilakukan oleh Printing Company pada tahun 1331 H/1913 M dan tidak berapa lengkap kerana beberapa jawapan Sheikh Ahmad al-Fathani dalam bahasa Arab belum diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu.

Cetakan pertama yang lebih lengkap yang diusahakan oleh anak pengarangnya, Kadi Haji Wan Ismail al-Fathani dicetak oleh Mathba’ah al-Kamaliyah, Kota Bharu, Kelantan, pada tahun 1354 H/1935 M. Cetakan yang ketiga oleh Patani Press dalam tahun 1377 H/1957 M tersebut adalah yang paling lengkap.

Berdasarkan ‘Pendahuluan’ Kadi Haji Ismail al-Fathani pada cetakan kedua oleh Patani Press, menyebut bahawa cetakan di Kota Bharu, Kelantan juga dari cetakan yang pertama hingga ketiga, hanya memuat separuh ‘jawapan’ Sheikh Ahmad al-Fathani sahaja.

Sebenarnya cetakan terakhir kitab tersebut oleh Patani Press, juga belum lengkap kerana beberapa jawapan Sheikh Ahmad al-Fathani yang saya temui setelah Kadi Haji Wan Ismail al-Fathani meninggal dunia (1958) masih banyak dan belum dimuat dalam kitab itu.

26. Fatwa Puasa Dengan Hisab Taqwim Dan Ru’yah, tanpa dinyatakan tahun selesai penulisan.

27. Sejarah Patani Melawan Siam atau dengan judul yang lain Fadhilah Ahmad Fathani, belum ditemui sehingga sekarang. Judul ini diketahui hanya berdasarkan cerita yang mutawatir.

28. Puisi Pada Kitab Ad-Durrits Tsamin. Puisi pada kitab tersebut terdiri daripada 10 bait, terdapat pada cetakan-cetakan mutawal kitab itu.

29. Puisi Pada Kitab Zahrah al-Murid, terdiri daripada 13 bait.

30. Puisi Pada Kitab Sabil al-Muhtadin, iaitu selain puisi berbahasa Arab yang telah disebutkan terdapat lagi puisi dalam bahasa Melayu, yang terdiri dari 28 bait.

31. Puisi Pada Kitab Al-Jauharil Mauhub, selain puisi dalam bahasa Arab yang telah disebutkan terdapat lagi puisi dalam bahasa Melayu, yang terdiri daripada 14 bait.

32. Puisi Pada Kitab Maurid azh-Zhammaan, selain puisi dalam bahasa Arab yang telah disebutkan terdapat lagi puisi dalam bahasa Melayu, yang terdiri daripada 10 bait.

33. Nazham Fikir Pelita Hati, ditemui manuskrip salinan Tok Kelaba. Cetakannya ditemui dalam dua karya Sheikh Abdur Rahman Gudang al-Fathani, iaitu Nurul Abshar dan sebuah lagi karya tashihan, iaitu Miftahul Murid, cetakan pertama Mathba’ah at-Taraqqil Majidiyah, Mekah, 1330 H. Puisi tersebut terdiri daripada sembilan bait.

34. Daftar Cakap Melayu, iaitu daftar perkataan-perkataan Melayu yang dimulai dari huruf Alif hingga huruf Ya. Hanya ditemui sebuah salinan Tok Kelaba, tetapi tidak lengkap. Tok Kelaba al-Fathani selesai menyalinnya pada tahun 1354 H/1935 M.

35. Dan lain-lain.

Kitab-kitab yang ditashhih

Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani adalah orang pertama menjadi pentashhih sama ada kitab berbahasa Arab, mahupun kitab berbahasa Melayu.

Istilah tashhih untuk pemeriksaan kitab diperkenalkan oleh Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani dalam tahun 1288 H/1871 M. Hingga ke hari ini istilah itu masih dipakai di seluruh dunia. Ini bererti kata tashhih adalah ciptaan Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani berasal dari kata Arab.

Di bawah ini penulis senaraikan kitab-kitab yang ditashhih Sheikh Ahmad al-Fathani, iaitu beliau baca kitab tersebut secara keseluruhan dari halaman awal hingga akhir, sama ada yang bahasa Arab mahupun yang bahasa Melayu.

Kitab-kitab yang terdapat kesilapan atau kurang tepat menurut jalan bahasa, maka beliau tambah, menghilangkan kalimat yang kurang sempurna mahupun mengubah dan memberi komentar.

Bagi yang berbahasa Melayu, apabila terdapat kata-kata yang tidak popular pada zaman itu, maka kata-kata tersebut beliau hilangkan.

Seumpama karya Sheikh Daud bin Abdullah al-Fathani yang mencantumkan bahasa Patani, karangan ulama Banjar yang mencantumkan bahasa Banjar dan lain-lain daerah, maka beliau ganti dengan bahasa Melayu yang berlaku di tanah Jawi/Asia Tenggara pada zaman itu.

Menurut istilah Sheikh Ahmad al-Fathani ialah ‘Bahasa Tengah’. Pekerjaan tashhih juga dikerjakan dalam dua perkara iaitu;

A. Kitab-Kitab bahasa Arab, dan

B. Kitab-Kitab bahasa Melayu.

ราชวงศ์เชื้อสายบูฆิสแห่งอาณาจักรอาเจะห์ สุมาตรา อินโดเนเซีย

โดย นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

Keberadaan makam-makam dinasti Bugis yang ada di Aceh dan merupakan bukti sejarah yang dapat dilihat di komplek Mesium Aceh maupun makam-makam kuno yang merupakan situs sejarah bahwa antara masyarakat Aceh dan Bugis-Makassar mempunyai ikatan benang merah yang perlu ditelusuri. Siapakah masyarakat Bugis yang ada di Aceh dan bagaimana keberadaannya di daerah itu ? Historiografi tradisional yang pernah berkembang di Aceh menyebutkan silsilah Sultan Aceh keturunan Bugis diawali dengan kisah seorang yang bernama Daeng Mansyur dari Wajo (salah satu Kabupaten di Provinsi Sulawesi Selatan). 

Ia seorang anak raja yang terdampar di perairan Pidie Provinsi Aceh. Disisi lain kita akan bercerita tentang sebuah kampung yang bernama Reubee di Kecamatan Delima di Kabupaten Pidie. Di kampung ini terkenal Dayah yang dipimpin oleh ulama bergelar Teungku Chik di Reubeë. Daeng Mansyur menikah dengan seorang puteri anak Teungku Chik di Reubee tersebut dan dikaruniai dua orang anak, seorang perempuan yaitu Putroë Suni dan anak laki-laki bernama Zainal Abidin. 
Mengikut sejarah rasmi Aceh, wilayah ini diperintah raja-raja berketurunan Bugis sejak tahun 1727. Mereka adalah keturunan seorang bangsawan Bugis bernama Daeng Mansur.

Dalam catatan sejarah, masyarakat turunan Bugis yang ada di Aceh tidak terlepas dari sejarah Sultan Iskandar Muda. Awal dari sultan Aceh berdarah Bugis dimulai dengan pernikahan Iskandar Muda dengan Putroë Suni anak Daeng Mansyur (menantu Teungku Chik Di Reubee). Putroë Suni ketika dewasa dipersunting oleh Sultan Iskandar Muda sedangkan Zainal Abidin hijrah ke Aceh Besar selanjutnya terkenal dengan nama Teungku di Lhong dan ia mempunyai putra bernama Abdurrahim Maharajalela. 

Penulis Belanda juga menyebutkan tentang asal usul masyarakat Bugis yang ada di Aceh dengan menyebutkan adanya tiga orang ulama di Pidie berasal dari Sulawesi Selatan yaitu Teungku Seundri (sebenarnya adalah Sidendreng dalam logat Aceh disebut Seundri), Teungku Sigeuli yang namanya akhirnya diabadikan menjadi nama Kota Sigli, dan Daeng Mansur dari Wajo Sultan Iskandar Muda lahir pada tahun 1590 pada masa pemerintahan Sultan Saidilmukamil (1588-1604). 

Sebelum Sultan Saidilmukamil kerajaan Aceh Darussalam dipimpin oleh Sultan Ali Riayat Syah atau Raja Buyung (± 1586-1588). Iskandar Muda memerintah kerajaan Aceh Darussalam dengan sangat bijak sehingga kerajaan Aceh mencapai masa gemilang. Perkawinannya dengan Putroe Suni dikaruniai seorang anak perempuan bernama Safiatuddin Syah. Safiatuddin menikah dengan Iskandar Thani berasal dari Pahang. Maka inilah awal dari adanya pemerintahan Sultanah dan Sultan keturunan Aceh-Bugis di Kerajaan Aceh Darussalam.
  
Referensi :Tuanku Abdul Jalil, Peranan Aceh-Bugis Menghadapi Inggris dan Belanda, makalah Musyawarah Kerja Nasional Sejarah XII, Medan, Fakultas Sastra Universitas Sumatera Utara, 12-15 Juli 1994.

Kredit : acehorbit

วิชามลายูศึกษาในประเทศอังกฤษ

โดย  นิอับดุลรากิ๊บ  บินนิฮัสซัน

   มลายูศึกษาในประเทศอังกฤษ

ประเทศอังกฤษถือเป็นอีกประเทศหนึ่งที่มีความสำคัญด้านมลายูศึกษา  ด้วยประเทศเนเธอร์แลนด์ หรือ ฮอลันดานั้นเป็นเจ้าอาณานิคมอินโดเนเซีย  ดังนั้นเอกสาร  ข้อมูล  วัตถุทางประวัติศาสตร์  สิ่งของสำคัญของอินโดเนเซีย  ถูกนำไปเก็บรักษายังประเทศเนเธอร์แลนด์  ส่วนประเทศอังกฤษนั้นเป็นเจ้าอาณานิคมของมาเลเซีย  ดังนั้นเอกสาร  ข้อมูล  วัตถุทางประวัติศาสตร์  สิ่งของสำคัญของประเทศมาเลเซีย  บรูไน  ปัตตานี ส่วนหนึ่งจึงถูกนำไปเก็บรักษาไว้ในประเทศอังกฤษ 

ดังนั้นเอกสาร  ข้อมูล  งานวิจัย งานที่เกี่ยวข้องกับมลายูศึกษาจึงถูกเก็บรักษาไว้ในประเทศทั้งสองเป็นจำนวนมาก   นักวิชาการมหาวิทยาลัยมาลายาที่ชื่อ Prof. Dato’ Dr. Abu Hassan  Mohd. Sham  ผู้ทำศึกษาวิจัยเกี่ยวกับเอกสารมลายูศึกษาที่มหาวิทยาลัยไลเด็นเป็นเวลา 1 ปี ได้กล่าวว่ามีเอกสารจำนวนมากเก็บไว้ที่ประเทศเนเธอร์แลนด์

ชาวอังกฤษเริ่มศึกษาเกี่ยวกับมลายูศึกษาโดยเฉพาะเรื่องภาษามลายูมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 16     มีการผลิตพจนานุกรมภาษาอังกฤษ-ภาษามลายูตั้งแต่ศตวรรษที่ 16   เช่น  Spalding (1614),  Bowrey (1701), Marden  (1812),  Wilkinson (1901)  การศึกษาเกี่ยวกับมลายูศึกษาในประเทศอังกฤษนั้น  แรกเริ่มเป็นเรื่องของปัจเจกบุคคลมากกว่าจะเป็นของสถาบันวิชาการ  นักวิชาการที่ศึกษาเกี่ยวกับมลายูศึกษา เช่น Blagden,  Clifford, Crawfurd,  Stamford  Raffles, Gimlette, Leyden, Logan, Marden, Maxwell,  Newbold,  Shellabear,  William  Skeat, Swettenham และWinstedt  การศึกษาด้านมลายูศึกษาที่เริ่มเกี่ยวข้องกับสถาบันวิชาการนั้น  

เมื่อมีการจัดตั้งสถาบันที่ชื่อว่า  School  of  Oriental  and  African Studies  อยู่ภายใต้ University  of  London  จึงมีการศึกษาด้านมลายูศึกษาภายใต้สถาบันดังกล่าว  และเอกสาร  ข้อมูล  งานวิจัย งานที่เกี่ยวข้องกับมลายูศึกษาจำนวนหนึ่งถูกเก็บรักษาไว้ที่  School  of  Oriental  and  African Studies   นอกจากสถาบันข้างต้นแล้ว  ยังมีการเรียนการสอนเกี่ยวกับมลายูศึกษาที่มหาวิทยาลัยฮัลล์ (University of Hull)  โดยสถาบัน School  of  Oriental  and  African Studies จะเน้นด้านสังคมวิทยา   ส่วนมหาวิทยาลัยฮัลล์จะเน้นด้านมานุษยวิทยา

การเรียนการสอนสาขามลายูศึกษาในประเทศญี่ปุ่นและประเทศเกาหลี

โดย นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

    มลายูศึกษาในประเทศญี่ปุ่น

การเรียนการสอนภาษาและวัฒนธรรมมลายูเริ่มมีขึ้นนานแล้วในประเทศญี่ปุ่น  กล่าวกันว่าภาษามลายูเริ่มมีการเรียนการสอนในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่ปี 1908 ที่ Tokyo University of Foreign Studies (TUFS)  อย่างไรก็ตามนักวิชาการบางคน  กล่าวว่าประเทศญี่ปุ่นมีการเรียนการสอนภาษามลายูตั้งแต่ปี 1925 ที่ Tenri University

คนญี่ปุ่นเป็นคนที่ผลิตและแปลหนังสือวรรณกรรมภาษามลายูจำนวนมาก   ตามรายงานการวิจัยของ Yamaguchi Masao   นักวิชาการจาก Setsunan University  กล่าวว่าหนังสือที่เก่าแก่ที่สุดคือ พจนานุกรมภาษามลายู-ญี่ปุ่นในปี 1908 และหนังสือการฝึกพูดภาษามลายูที่ได้รับการแปลเป็นภาษาญี่ปุ่นในปี1910 ภายในสงครามโลกครั้งที่สอง มีงานเขียนมากกว่า    100 เล่ม ทั้งที่เป็นหนังสือไวยกรณ์  หนังสืออ่านเล่น  ตำราภาษา  การฝึกพูด  ภาษาศาสตร์  พจนานุกรม  และอื่นๆ

ในปัจจุบันมีการเรียนการสอนวิชามลายู/อินโดเนเซียศึกษาในระดับปริญญาตรีที่มหาวิทยาลัยต่างๆ เช่น Tokyo University of Foreign Studies (TUFS), Tenri University, Osaka University of Foreign Studies (OUFS), Kyoto Sanyo University (KSU), Keio University และ Setsunan University (SU)

สำหรับระดับปริญญาโทนั้นมีการเปิดสอนในมหาวิทยาลัยต่างๆ เช่น TUFS, Tenri University dan OUFS  ส่วนการเรียนการสอนเกี่ยวกับภาษามลายูนั้นมีมหาวิทยาลัยที่เปิดสอน ประมาณ 20 แห่ง 

มลายูศึกษาในประเทศเกาหลี

สำหรับประเทศเกาหลีมีการเรียนการสอนเกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมมลายในหลายมหาวิทยาลัย  เพราะประเทศเกาหลีก็จำเป็นต้องธุรกิจการค้ากับกลุ่มประเทศภูมิภาคมลายูในประเทศเกาหลีได้มีการจัดตั้งสมาคมที่ศึกษาเกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมมลายู  มีชื่อว่า  สมาคมเกาหลีเพื่อมลายูศึกษา Korea  Association  of  Malay  Studies)มหาวิทยาลัยที่สอนเกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมมลายูที่มีชื่อเสียง เช่น Hankuk University of Foreign Studies (HUFS),Pusan University of Foreign Studies(PUSF)

ชาวมลายูในออสเตรเลีย

โดย นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

ประเทศออสเตรเลียเป็นประเทศที่มีความใกล้ชิดกับประเทต่างๆในภูมิภาคมลายูมาก ไม่เพียงมีสองเกาะที่ถือว่าเกาะมลายูเป็นส่วนหนึ่งของออสเตรเลีย คือเกาะคริสต์มัส และเกาะโคโคส แต่ยังมีชาวมลายูอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากอยู่ในประเทศออสเตรเลีย  สำหรับประเทศออสเตรเลียที่ประกอบด้วย 6  รัฐ คือ รัฐนิวเซาท์เวลส์ รัฐควีนส์แลนด์ รัฐออสเตรเลียใต้ รัฐแทสเมเนีย  รัฐวิกตอเรีย รัฐออสเตรเลียตะวันตก เขตปกครองเมืองหลวง (Australian Capital Territory) และเขตปกครองดินแดนตอนเหนือ (Northern Territory) จากสถิติที่มีการสำรวจชาวมุสลิมในประเทศออสเตรเลีย มีอยู่ 476,00 คน จากประชากรทั้งหมด 24 ล้านคน ในจำนวนมุสลิมดังกล่าวจะมีชาวมลายูอยู่จำนวนไม่น้อย โดยมีชาวมลายูกระจัดกระจายอาศัยทั่วประเทศออสเตรเลีย แต่ที่น่าสนใจที่สุดคือรัฐออสเตรเลียตะวันตก  ชาวมลายูในประเทศออสเตรเลียจะประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนแรกเป็นชาวมลายูที่อพยพมาจากเกาะคริสต์มัส และเกาะโคโคส ทั้งที่เกาะทั้งสองก่อนจะเป็นส่วนหนึ่งของออสเตรเลีย และหลังจากเป็นส่วนหนึ่งของออสเตรเลียแล้ว  และส่วนที่สองคือชาวมลายูทั้งที่อพยพมาจากประเทศมาเลเซีย สิงคโปร์ และอินโดเนเซีย

การเข้ามาของชาวมลายูยังประเทศออสเตรเลียนั้น ถือว่าเป็นการเข้ามาก่อนที่ชนชาติฝรั่งตะวันตกจะส่งนักโทษเข้าไปยังออสเตรเลียเสียอีก เพียงแต่ชาวมลายูเหล่านั้น โดยเฉพาะชาวบูกิสจากเกาะสุลาเวซี ประเทศอินโดเนเซียปัจจุบัน เป็นการเข้าไปทำการประมง เมื่อทำการประมงเสร็จ ก็จะเดินทางกลับเกาะสุลาเวซี  ศาสตราจารย์ ดร. Regina Ganter จากมหาวิทยาลัยกริฟฟิธ เมืองบิสเบน ประเทศออสเตรเลีย ได้ทำการศึกษาถึงความสัมพันธ์ระหว่างชาวประมงจากเกาะสุลาเวซี กับชาวอาบอริจิน ชนพื้นเมืองเดิมของออสเตรเลีย มีการพบร่องรอยมากมาย ไม่ว่าจะเป็นจากภาพเขียนของชาวอาบอริจิน ความสัมพันธ์ด้านภาษาศาสตร์กับชาวอาบอริจินเผ่า Enindiljaugwa  นักวิชาการข้างต้นกล่าวว่า ชาวประมงชาวบูกิสและชาวมากัสซาร์จากเกาะสุลาเวซี ได้เดินทางไปหาปลายังชายฝั่งตอนเหนือของออสเตรเลีย น่าจะตั้งแต่ทศวรรษที่ 1720 ถึงปี 1906  การเดินทางของกองเรือประมงจากเกาะสุลาเวซีจะเป็นการเดินทางเป็นกองเรือครั้งละราว 30-60 ลำ  และแต่ละลำจะมีลูกเรือราว 30 คน

สำหรับการเดินทางที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานคนแรกในประเทศออสเตรเลียของชาวมลายู ตามหลักฐานของประเทศออสเตรลีย คือ นายอายุบ (Ajoup) เขาเป็นนักโทษชาวมลายูอัฟริกาใต้ อายุ 22 ปี โดยเดินทางมาถึงเมืองซีดนีย์ เมื่อ 11 มกราคม 1837 เขาถูกตัดสินโทษจากเมืองเคปเทาว์น ประเทศอัฟริกาใต้  ซึ่งในปัจจุบันประเทศอัฟริกาใต้มีชาวมลายูอาศัยอยู่ราว 3 แสนคน นายอายุบถูกตัดสินโทษ 14 ปี  ถูกส่งตัวไปยังรัฐนิวเซาท์เวลส์ และถูกจำคุกจนถึงปี 1843 

ชาวมลายูจะกระจัดกระจายไปตามพื้นที่ต่างๆของประเทศออสเตรเลีย  ในออสเตรเลียตะวันตกและเขตปกครองดินแดนตอนเหนือ มีชาวมลายูเดินทางมายังออสเตรเลียมาเป็นเวลายาวนานแล้ว ในปี 1871 มีบันทึกว่ามีชาวมลายูมาเป็นนักดำน้ำหาไข่มุกในออสเตรเลียตะวันตก และแรงงานเหมืองแร่ในออสเตรเลียใต้ และแรงงานไร่อ้อยในรัฐควีนสแลนด์ รวมเป็นจำนวน 149 คน และมีการบันทึกว่าในปี 1875 ชาวมลายูมาเป็นนักดำน้ำหาไข่มุก ซึ่งผ่านการทำสัญญากับบริษัทของฮอลันดา ในออสเตรเลียตะวันตกมีนักดำน้ำหาไข่มุกชาวมลายูถึง 1,800 คน  แต่บางส่วนได้เดินทางกลับประเทศหลังจากหมดสัญญากับบริษัทดังกล่าว  ในปี 1901 มีนักดำน้ำหาไข่มุกชาวมลายู 932 คน  เพิ่มขึ้นในปี 1921 เป็นจำนวน 1,860 คน

ในปี 1961 มีการสำรวจพบว่า มีชาวออสเตรเลียที่เกิดในมาเลเซีย เป็นจำนวน 5,793 คน ซึ่งในจำนวนดังกล่าวมีเป็นชาวมลายูจำนวนหนึ่ง  และในปี 2013 มีการสำรวจชาวออสเตรเลียที่เกิดในมาเลเซีย ปรากฏว่ามีจำนวนถึง 148,760 คน ซึ่งในจำนวนดังกล่าวย่อมต้องมีคนที่มีเชื้อสายมลายูด้วย

ดร. อาหมัด ซาฮารุดดิน ซานี อาจารย์แห่งมหาวิทยาลัยมาลายา มาเลเซีย ซึ่งเป็นนักวิชาการประจำสถาบันเอเชีย มหาวิทยาลัยเมลเบิร์น กล่าวว่า ชาวมลายูโดยเฉพาะในรัฐวิคเตอเรีย ราว 5,00 คน ส่วนใหญ่จะเป็นนักวิชาการ หมอ นักศึกษา รวมถึงพนักงานทั่วไป โดย 75 % จะมีสัญชาติออสเตรเลีย หรือไม่ก็เป็นผู้มีบัตรผู้ตั้งถิ่นฐานถาวร (Permanent Resident) เขากล่าวว่าคนมลายูอพยพไปประเทศออสเตรเลียครั้งใหญ่หลังปี 1981 ตามโครงการอยู่ร่วมกันของครอบครัว หรืออพยพไปในฐานะผู้ชำนาญการ หรือ ค้าขาย เขาได้เขียนหนังสือชื่อว่า Malay in Victoria

                ศาสตราจารย์ ดร. วันฮาชิม วันเต๊ะ นักวิชาการนามอุโฆษของมาเลเซีย ได้ทำการศึกษาการตั้งถิ่นฐานของชาวมลายูในออสเตรเลียตะวันตก จนสามารถพิมพ์หนังสือชื่อว่า Rumpun Melayu Australia Barat (ชาวมลายูในออสเตรเลียตะวันตก) จากการศึกษาพบว่าผู้อพยพชาวมลายูส่วนใหญ่จะอพยพมาจากประเทศมาเลเซีย สิงคโปร์ และอินโดเนเซีย   รวมทั้งที่อพยพมาจากเกาะคริสต์มัสและเกาะโคโคส สำหรับชาวมลายูจากเกาะคริสต์มัสและเกาะโคโคสนั้น จะไปตั้งถิ่นฐานอยู่ในเมืองเล็กๆ ชื่อว่าเมืองกาทันนิง เมืองเล็กๆนี้ตั้งอยู่ห่างจากเมืองเพิร์ธไปทางใต้ราว 283 กิโลเมตร เมืองนี้มีพลเมืองราว 5,380 คน โดยกว่า 10 เปอร์เซนต์ของชาวเมืองกาทันนิงจะเป็นชาวมลายู เกาะคริสต์มัสและเกาะโคโคส  การที่มีชาวมลายูอาศัยอยู่ในเมืองกาทันนิง  ทำให้เมืองกาทันนิงเป็นเมืองที่มีนักท่องเที่ยวชาวมาเลเซีย อินโดเนเซีย เดินทางไปเยี่ยม เพื่อดูสภาพความเป็นอยู่ของชาวมลายูในเมืองดังกล่าว 

                มีการมีการจัดตั้งสมาคม องค์กรของชาวมลายูมากมายในประเทศออสเตรเลีย เช่น สมาคมชาวมลายูในรัฐนิวเซาท์เวลส์ (Malay Association of New South Wales), สมาคมมลายูอิสลามในออสเตรเลีย (Islamic Malay Australian Association of New South Wales), สมาคมชาวมลายูในออสเตรเลียตะวันตก (Malay Association of Western Australia) สมาคมชาวมลายูเพื่อการศึกษาและวัฒนธรรม (MECCA-Malay Education and Cultural of Australia Inc.), สมาคมชาวมลายูในเมืองกีลอง (Geelong Malay Association) และนอกจากนั้นชุมชนชาวมลายูในเมืองเพิร์ธ โดยนายกามารุดดิน อับดุลราห์มาน ผู้นำชุมชนชาวมลายูคนหนึ่ง บอกว่าในเมืองเพิร์ธมีชาวมลายูประมาณ 20,000 คน จนได้จัดตั้งสถานีวิทยุของตนเอง ใช้ภาษามลายูในการออกกระจายเสียง ใช้ชื่อว่า วิทยุมลายูเพิร์ธ  หรือ Radio Melayu Perth  และที่น่าสนใจอีกคือมีชาวมลายูจากประเทศศรีลังกา จนสามารถจัดตั้งสมาคมของตนเอง ใช้ชื่อว่า สมาคมชาวมลายูศรีลังกาออสเตรเลีย (SLAMA – Sri Lanka Australia Malay Association)

                การที่มีชาวมลายูอาศัยอยู่ในประเทศออสเตรเลียเป็นจำนานมาก ทำให้ไม่นานมานี้มีชาวมลายูจากมาเลเซีย ได้เดินทางไปเปิดห้างจัดจำหน่ายสินค้ามาเลเซีย ซึ่งสิ่งเหล่านี้ก็อาจเป็นโอกาสของชาวมุสลิมในประเทศไทยที่จะโอกาสนี้ด้วย